Редакциябызга Алтынай аттуу окурманыбыздан «уулум Азамат 8 жашта. Такыр тил албайт. Айткан нерсеңди сөзсүз тескери жасайт. Кээде тентектигинин айынан атасы экөөбүздөн таяк жейт. Өткөндө ачуум келип үбөлүк менен сабап салыптырмын. Эми уулумдун көк ала денесин көргөн сайын жүрөгүм ооруйт. Сурайын дегеним, баланы уруп тарбиялоо туурабы? Тилазар балага кантип туура тарбия берүү керек?»деген маанидеги кат келген. Окурманыбыздын суроосуна «ParadiseSun»психологиялык борборунун психологу Гуля Акбутина жооп бермекчи.
БАЛА ЭМНЕГЕ ТИЛАЗАР БОЛОТ? 1. Эгерде балага жетиштүү көңүл бурулбаса, анда ал өзүнүн ыкмасын колдонуп, сөздү укпай, тил албайт. 2. Эскертүүлөр жана кеңештер улам-улам айтылса, буйрук жана сындоо катуу болсо, көп калп айтып алдасаңыз, бала кежирлене баштайт. 3. Көп учурларда балдар ата-энелерине таарынып калышат. Ар кандай себептер менен: катуу эскертип коюу, аткарылбаган убада, адилетсиз жазалоо. Бала өзүнүн ички дүйнөсүндө азап чегип, сыртына нааразычылыгын, тил албастыгын, агрессиясын көрсөтөт. Ушундай жол менен ал өч алат. 4. Бул өзүнүн күчүнө ишенбей калгандыктан болот. Өзүнө ишенбегендиктен эч нерсе жасагысы келбей, «жасасам да менин колуман эч нерсе келбейт» деп калат. Жүрүш-турушу менен бардык нерсеге кош көңүлдүгүн көрсөтүп, жаман болсом боло берем дейт.
УРУП-САБАП ТАРБИЯЛООНУН КЕСЕПЕТТЕРИ Баланы коркутуп, жүрөгүнүн үшүн алып тарбиялоо эң туура эмес ыкма. Макул, кичинекейинде сабап, урушуп тарбияла, а чоңойгондочу? Ага алыңыз жетпейт. Кийин ал сизге кол көтөрүүдөн да тартпайт. Баланы урбагыла! Катаалдык кайра катаалдыкты жаратарын эске алгыла. Баланы уруп-сабап, коркутуп тарбиялоо зыяндан башка пайда алып келбейт.
Уруп-сабап, опузалап тарбиялоо баланынденесинен жаракат алышына, айрым учурларда майыптыкка жеткирет.
Балаңызды 1,5-3 жашында урушуп, коркутсаңыз, өзүнөн чоңдордон жалтак болуп өсөт.Башка бала ыйлап жатса, ага кошулуп ыйлоону адат кылат.
3-6 жаштагыларды уруп тарбиялоодо баланын уйкусу бузулат. Калп айтканды үйрөнүп, уурулук жасоого чейин барат. Жаныбарларга аёосуз мамиле жасайт.
Катаал мамиледе өскөн мектеп жашындагы балдар жараат алганын да айтуудан айбыгып, баарын ичине сактай берет. Мектептен чыккандан кийин үйгө келүүдөн заарканат.
Өспүрүм курактагы балдарды уруп-согуп тарбиялоо алардын суицидге барышына, спирт ичимдиктерин, баңгизаттарын колдонууга, окуусун таштоого алып келет.
Баланы зекип, коркутпаңыз жана аны корккон, чыңалган абалда көпкө чейин кармабаңыз: «карап тур, кечинде атаң келгенде сага көрсөтөт!» деп баланы атасынын каары менен же доктурдун ийне саюусу, милиция кызматкери менен коркутуунун кереги жок. Бул кызматтагылар балада коркуу жана аларга ишенбөө сезимин жаратат.
Кыйкырык, өкүрүк баланын жашоосунун нормалдуу көрүнүшү болуп калбашы үчүн ага сүйлөгөндө үнүңүздү көтөрбөй, бир калыпта, токтоо сүйлөңүз.
Ата-эне баласын уруп-согуп жазаласа, ал ишенимин жоготуп, коркок жана чечкинсиз болуп өсүп-чоңоёт.
Эгерде баланы көп шылдыңдаса, кемсинтсе, ал тартынчаак болуп калат.
БАЛА ТАРБИЯЛООДОГУ ЭҢ ЖӨНӨКӨЙ ЫКМАЛАР
Баланын тентектигине, терс жоруктарына көз жумбаңыз. Ал жөн койгонуңузду көрүп, «мен туура жасап жатам» деп кабыл алат. Бирок тартипке чакырууга өтө аяр мамиле кылуу керек. Жазалоодон улам бала «менин керегим жок» деп ойлоп калбоосу керек.
Тентектик кылып жаткан кичинекей баланы кээде алаксытып, көңүлүн башка нерсеге буруу жетиштүү.
Бир үй-бүлөдө 10 бала болсо, ар биринин кулк- мүнөзү, кыял-жоругу ар башка. Алардын мүнөзүнө жараша мамиле кылууну, тарбия берүүнү ар бир ата-эне билиши шарт. Мисалы, кээ бир бала тез түшүнөт. Кээ бирлеринин кабыл алуусу жай. Ошону бала түшүнгөнгө чейин күтө албай, биз аны «келесоосуң!» деп урушуп киребиз. Бул нерсе туура эмес!
Эгерде бала тынчтык, достук мамиле өкүм сүргөн үйдө жашаса жана өзүн керектүү адам катары сезсе, ал жакшы көрүү, бардык нерсени сүйө билүү сапатына ээ болот.
Балдарды канчалык акылдуусуң деп көп мактап, мээрим төгүп тарбия берсек, көңүлү көтөрүлүп, кызыгуусу артып, мээримдүү болуп чоңоёт. Эң жөнөкөй эле нерсени алалы, баланы уктатып жатканда да бетинен өөп, «жакшы уктай гой» дегенди унутпаш керек.
Балага мээримдүү болуңуз. Бирок чалчаңдатып эркелетип, баланын ою менен болбоңуз. Кийин ал сизди башкарып алышы мүмкүн.
Балага катуураак мамиле кылыңыз. Бирок урушуп, жаман сөз айтып, кемсинтпеңиз. Сиз карыганда дал ошондой мамиле жасашы мүмкүн.
Үнүңүздү бийигирээк чыгарып, өктөм сүйлөсөңүз эле жетиштүү. Үй-бүлөдө көп ызы-чуу болуп, көп тил уккан бала сабап жатсаң да, ага баары бир болуп калат. Анткени бала мындай шартка көнүп бүтөт.
Баланын ар бир кылган нерсесин баалай билип, ошого көңүл буруп, ыраазычылыгыбызды билдирип, рахмат айтып, бетинен өөп, көп мактайлы.
Бала менен туура, калыс мамиледе болсоңуз, ал адилеттүүлүккө үйрөнөт.
Балалык кез бул – эң таттуу жана кызыктуу мезгил. Урматтуу ата-энелер, балдарыбызга көбүрөөк кубаныч тартуулайлы. Ар бир баланын өз ою бар, ошону уга билели. Бала өз оюн айтканга укугу бар. Кээде балдардын пикири туура чыгып калат. Балдарыбыз менен ой бөлүшүп, кеңешип, алар менен тыгыз байланышта бололу.
"Супер-Инфо" гезитинин материалдары жеке колдонууда гана уруксат.
Жалпыга таратуу "Супер-Инфо" гезитинин редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.
Комментарийлер (24)
meliss
2012-11-19 16:32:32
оо ото керектуу маалымат. Издеп жургом super info рахат силерге! менин кызым 2 жашка чыкты уже онор корсото баштады апасын урушам сага окшош ожор деп ал мага кайра сага окшош кок бет дейт бирок ошонтсе да бактылуу уй булолордун катарын толуктайбыз кызыбыз уйубуздун шамы
0
imperator
2012-11-19 17:31:05
***Бала жаман сөз сүйлөгөндө жылмайгыла,ошондо ал өзүнүн акылдуу экенин түшүнүп жетет.
***Баланын чачкан буюмдарын бүт силер жыйнагыла,ошондо ал жоопкерчиликти башкаларга жүктөгөндү үйрөнөт.
***Балага каалаганынча акча бергиле,ошентип ал мээнет менен тапкан акча кандай болорун билбей чоңойот.
***Балага өз алдынча чечим кабыл алышты үйрөтп
0
imperator
2012-11-19 17:36:01
**Балага өз алдынча чечим кабыл алышты үйрөтпөсөңөр,21 жашка толгондо да силердин оюңар боюнча иш кылат.
**Баланын алдында күнүгө урушкула,ошондо ал бир күнү ажырашып кеткениңерде көп кайгырбайт.
***Баланын люкс жашоосуна керектүү бүт шарттарды камсыздап бергиле,ошондо максаттарына жетүү үчүн аракет кылыш керек экендигин билбей чоңойот.
0
imperator
2012-11-19 17:37:58
Ушул же ушуга окшогон ыкма менен тарбиялаган балаңыз бир күнү жаман бала болуп чыкса,баладан кечирип сурап,мындай жаман жашоого кириптер кылган өзүңөргө рахмат айткыла ата-энелер!
0
Narynbek
2012-11-19 20:29:46
Ата-эне баласын эч качан жаман болсун дебейт.Туура кичинесинде жакшы көрүп,эркелетип коюушу мүмкүн.Баланы уруп-согуп тарбиялоо туура эмес.Кудай өзүнө акыл менен ыйман бербесе,ата-эненин тарбиясы бир тыйын.Андыктан жакшы тарбия менен Кудайдан ыйманын тилеш керек!
0
ledy.1993
2012-11-20 13:11:49
болор бала богунан,канча ур,канча эркелет ары жагында болбосо,адам болбойт,
0
Myrza_Kaiyr
2012-11-20 22:55:51
ledy.1993, кечиресиз, сиздики да туура, бирок ошонун алдын алыш керек да...
0
Kerim1986
2012-11-20 22:25:43
Балага тарбия бериштем мурда тарбия озу эмне озубуздо барбы?
0
Myrza_Kaiyr
2012-11-20 22:53:31
Эн башкысы баланы эс тарткандан баштап Ислам динин уйрото башташ керек... Намаз окууну, Куранды уйротуу ата-эненин милдети го... Окунучтуусу коптогон ата-энелер милдеттерин билишпейт, анан бирдеме болсо эле психологко, психотерапевтге жоноп калышат...
-2
Aidaika92
2012-11-21 01:18:56
Негизи эле баланы уруп согуп тарбиялоо туура эмес. Жаш баланы алдап бир нерсени туура эмес кылыпатса аны сабап урушпай, акырын эле андай кылбайт мындай кылсан туура болот деп кайра тушундуруп айтыш керек, а бизде андай жок сразу уруп согуп киребиз да. А бирок ар бир адамдын дээринде болсо канча тарбияласан да болбойт да
0
Sherik200992
2012-11-21 08:10:05
Баланы ''Ислам'' айткандай тарбиялоо керек. Кайдагы психолоктон кенеш сурабай. Мечитен тарбияны уйронолу.
-1
neo03
2012-11-21 14:36:06
Менимче баланы уруп-согуп тарбиялоо такыр туура эмес.Мисалы,мен 8бир тууганмын,ата-энебиз эч кимибизге кол которгон жок,жон гана тушундуруп тарбиялашкан.Биз ата-энебизге ыраазыбыз мин мертебе,ушундай тарбия коргонубузго.Башка ата-энелерге айтат элем,сылык-сыпаа тарбия берсенер,баланар келечекте чыгаан инсан болот деп ишенем.
+1
medetbek
2012-11-23 02:53:33
neo03, ушу сен чыгаансынго я.
0
neo03
2012-11-23 16:58:35
medetbek, maktanbaiyn,birok,jakshy ele tarbiya korgom.
0
altinim
2012-11-24 14:35:39
балага сылык сыпаа жакшы болбо канчалык жакшы тушунтпо дээринде болбосо кыйынго анан кээде уруп койгон деле кем болбойт канчалык сылык сыпаалык болсо ошончолук оз билги эрке болот сынап коргуло 3кундон кийин атынарды таппай каласынар баланын капризнен
0
Саби
2013-01-16 14:41:19
Баланы тарбиялоодо урбаш керек минтпеш керек деп айтып атышат.Эгер дайым эле соз менен айта берсен ушунтип кутулам деп бала деле кылган тектектигин кайра жасай бериши мумкун.Анда-санда чаап тарбиялап коюш керек.Озгочо бул эркек балдарга керек деп ойлойм.
0
miki98
2013-02-02 05:17:46
мен эмне деримди деле билбей калдым кеси ур дейт кеси урбаш керек дейт.менин 1 куулум 1 кызым бар.бирок уулум коп еле таяк жейт нормальный еле.айрыкча домашный сабак жазып жаткан кезде таяк жейт.9 жашта.кызым 4то бирок кызымы таяктай елекмин колум тийе елек.еми коробузда школго барганда.....
0
bakaika
2014-08-31 15:34:25
издегенимдин жообун бул жактан таптым, рахмат сиздерге супер инфо. Менин кызым экиде бааржокту тогуп чачып салат. урушкандан корком кызымды жалтакай кылып аламбы деп
0
Комментарий калтыруу үчүн өз ысымыңыз менен кириңиз же каттоодон өтүңүз.
Редакциябызга Алтынай аттуу окурманыбыздан «уулум Азамат 8 жашта. Такыр тил албайт. Айткан нерсеңди сөзсүз тескери жасайт. Кээде тентектигинин айынан атасы экөөбүздөн таяк жейт. Өткөндө ачуум келип үбөлүк менен сабап салыптырмын. Эми уулумдун көк ала денесин көргөн сайын жүрөгүм ооруйт. Сурайын дегеним, баланы уруп тарбиялоо туурабы? Тилазар балага кантип туура тарбия берүү керек?»деген маанидеги кат келген.
