АБАКТА ЖАТКАН ЖКнын ДЕПУТАТЫ САДЫР ЖАПАРОВдон КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ А.Ш.АТАМБАЕВге КАЙРЫЛУУ

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Кепти баштаардан мурда 7-8 жыл мурдагы тарыхка кыскача токтолуп, сиздин эсиңизге сала кетейин.
2005-жылы мен Жогорку Кеңешке депутат болуп шайланып келдим. 24-март күнү үй-бүлөлүк башкарууга каршы чыккан элдин сүрүнөн корккон А.Акаев качып кетти. Артынан Москвага барып арызын жаздырып келип, Жогорку Кеңеште кабыл алып бердик. К.Бакиевди убактылуу президент кылып бекиттик. Ф.Куловду түрмөдөн чыгарып келдик. Президенттикке шайлоо күнү жарыяланды. Негизги талапкер болуп К.Бакиев менен Ф.Кулов каттоодон өтүштү. Сиз, Ө.Бабанов, Р.Ирсалиев жана мен болуп Ф.Куловдун талапкерлигин колдойбуз деп сиздин «Форум» имаратыңызды Ф.Куловдун республикалык штабы кылып түздүк. Сиз мени жана өзүңүз жакшы тааныган легендарлуу парламенттин депутаты Кыдыкбаев Бекбосун Кадырович экөөбүздү Ысык-Көл облусуна «ар бир район жана шаарларда штабдарды түзгүлө» деп жибердиңиз. Мен Ысык-Көл облусу боюнча жооптуу болуп бекидим. Биз бир аптанын ичинде облус боюнча штабдарды ачып, даярдап, бүтүп келип, сиздин «Форумдагы» кабинетиңизде үчөөбүз сүйлөшүп отуруп, мен сизге: «Алмазбек Шаршенович, шайлоо бүткөндөн кийин «Кумтөр» алтын кени боюнча маселени чечели, шайлоочулар дагы талап коюп калышты, «Кумтөр» өз элибиз үчүн иштеш керек, мамлекетке алалы»,- деген сунушумду бердим. Сиз: «Садыр иним, Акаевди эмнеге кубаладык, жеке эле «Кумтөр» эмес, башка канчалаган кен байлыктарды Акаевдин үй-бүлөсү минип отурушкан, биз ошон үчүн кубаладык да. Мен сени 100 пайыз колдойм, «Кумтөр» толук мамлекетке өтүш керек. Канадалыктар менен Акаевдер алтындын баарын ташып чыгып кетишти»,- деп айткан сөзүңүздү танбасаңыз керек. Буга Бекбосун Кадырович дагы күбө. Ошол күндөн кийин бир ай өтпөй тандем түзүлүп, жыйынтыгында К.Бакиев президент, Ф.Кулов премьер-министр болуп шайланышты, сиз Экономика министри болуп дайындалдыңыз.
Мен Жогорку Кеңештин депутаты катары президентке, премьер-министрге жана Жогорку Кеңештин депутаттарына өзүмдө болгон документтерди берип, калганын терең изилдеп чыгып, «Кумтөр» боюнча кечиктирилгис чараларды көрүү боюнча кат жөнөттүм (архивде бар). Сиз 8 айча иштегенден кийин К.Бакиевге нааразы болуп, министрликти таштап кетип калдыңыз. Күндөрдүн биринде сиз Чүйдүн жайлоолорунун биринде эс алып жаткан жериңизге Ө.Бабанов экөөбүз барып, сиз үчөөбүз боз үйдө бир топко чейин сүйлөшүп отурдук. Мен ошол жерден дагы «Кумтөр» жөнүндө сөз козгогонумда, сиз: «Садыр иним, азыр чечилбейт, көрүп жатпайсыңбы, Акаев деген фамилия Бакиев менен эле алмашып калды. Биз чоң жаңылдык, баарын Бакиевдер басып алышты, эми алар кетмейин чечилбейт»,- деп арман кылдыңыз.
2012-жылдын 15-февралында «Кумтөр» алтын кениндеги коррупциялык, экологияга болгон жырткычтык мамилелерди текшерүү боюнча Жогорку Кеңештен комиссия түздүрүп, өзүм башында туруп дыкат текшерип келип, 1992-жылдан баштап бүгүнкү күнгө чейинки былыктарын, коррупциялык жана канадалыктардын экологияга болгон жырткычтык мамилелерин 800 беттен турган отчёт жана видеотасмага түшүрүлгөн фактылар менен чыгып, Жогорку Кеңештин алдында 20-июнь күнү отчёт бердим. Кыскача айтсам, «Кумтөр» алтын кени боюнча келишим Канада мамлекети менен эмес, жөнөкөй ишкерлери менен түзүлгөн. 1992-жылдан баштап бүгүнкү күнгө чейин эл аралык нормаларга эле эмес, Кыргызстандын мыйзамдарына одоно түрдө каршы келип түзүлгөн бардык келишимдерден Кыргызстан тарап бир жактуу баш тартып, «Кумтөр» алтын кени толук мамлекетке өтсүн деген токтом долбоорун алып чыктым. Тилекке каршы, токтом долбоору өткөн жок. 36 эле депутаттын колдоосун тапты.
Мен бул токтомдун долбоорун маселени түшүнбөгөн колхозчу сыяктуу алып чыккан жокмун. 1992-жылдан берки келишимдерди, 1960-жылдардан берки эл аралык келишимдерди жана БУУга мүчө болуп кирген мамлекеттер (Кыргызстан, Канада дагы бар) аралык конвенцияларды дыкат иликтеп чыгып, андан сырткары эл аралык соттордо катышып жүргөн тажрыйбалуу, көз карандысыз юридикалык эксперттер жана өзүбүздүн кыргызстандык мен деген юристтери менен биргеликте отуруп текшерип көргөнүбүздө 1992-жылдан берки бардык келишимдер жеке эле эл аралык келишимдерге эмес, Кыргызстандын мыйзамдарына толук каршы келип, мурдагы президенттердин көрсөтмөсү менен түзүлгөндүгү кашкайып көрүнүп чыга келди. Буга дагы бир далил: Мен БУУга Тышкы иштер министрлиги аркылуу кат жөнөткөнмүн. БУУдан «бул келишимиңер биздин учётто жок, бул келишим мамлекеттер аралык келишимдерге жатпайт» деген мааниде кат келген, аны депутаттарга таркатып бергем. Мамлекеттер аралык келишим болуш үчүн эки мамлекет кол коюшуп келишим түзүш керек эле. Бул келишимдер жеке ишкер менен Кыргыз мамлекетинин ортосунда түзүлгөн келишим болуп жатат. Демек, Кыргыз мамлекети бир тараптуу эле келишимдерден баш тартып койсо, бул – Кыргыз мамлекетинин өз иши. Бизди эч бир мамлекет «келишимдерден баш тартпагыла» деп мажбурлай албайт. Биз көз карандысыз мамлекетпиз.

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Кечээ жакында теледен сүйлөп жатып, сиз «С.Жапаров 2009-жылы «комиссар» болуп иштептир, эмне үчүн ошондо көтөргөн жок. Бул келишим ошол мезгилде эле парламенттен ратификациядан өтүп, Конституциялык соттун чечими чыккан» дедиңиз.
Биринчиден: Мен «комиссар» болуп турганда комиссия түзгөнгө мыйзам жол бербесе же ошол кезде менде бүгүнкүдөй фактылар 100 пайыз топтоло элек болсо, мен эмнени көтөрөт элем?
Экинчиден: Парламенттер мурдагы президенттин көмүскө буйруктары менен ратификациядан өткөрүп берип жатышпайбы. Бул биздин мыйзамдарга туура келбесин студент деле түшүнүп турат. Себеби бул келишим эл аралык келишимге жатабы? Канаданын парламентинен ратификациядан өткөнбү деген суроону койгондо канадалыктар жооп бере албай жатышпайбы. Себеби өткөн эмес да. Биздин чиновниктер өзүлөрү эле акчага сатылып, «мегиле» деп ратификациядан дагы, Конституциялык соттун чечимин дагы, эл аралык нормаларга каршы келгендигине карабастан, жан талашып чечим чыгарып берип жатышпайбы. Мындан сырткары ошол эле Конституциялык сот менен «Ак жол» партиясы баш болгон парламентти Апрель окуясынан кийин «силер легитимдүү эмессиңер» деп таркатып жибердиңер го. Анан легитимсиз органдар бекитип берген келишим кантип легитимдүү болот?

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Сиз мага окшогон чындыкты бетке айткан, ачык саясатчылардан коркпоңуз, тескерисинче, өзүңүздүн тегерегиңизде карегиңиз менен тең айланып жүрүшкөн куйту, өз кызыкчылыгын мамлекеттин кызыкчылыгынан жогору койгон арам тамак, калпты чындай жеткирген эки жүздүү, креслосу үчүн сизди эле эмес, энесин кошо саткан коён жүрөк жан-жөкөрлөрүңүздөн корксоңуз туура болот. Себеби эки президент качканда ошолор биринчи сатканын өз көзүңүз менен көрдүңүз. Кача электе эле сиз менен тымызын кызматташып жүргөн чиновниктер бүгүн сиз менен иштешип, кызматта отургандарын сиз өзүңүз жакшы билесиз. Эми экономика жагына бир аз токтоло кетейин.

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Мен адис экономист эмесмин, бирок эсептөө жагынан Кудайга шүгүр элемин. Сизге акыл үйрөткөндөй болбоюн, тек гана жөнөкөй фактыларды келтиргенге аракет кылайын.
Акыркы убакта «аш-тойлорду токтоткула» деген саясат жүргүзүп жатасыңар. Бул таптакыр туура эмес саясат деп эсептейм! Себеби аш-той деген – кыргыздын ата-бабаларынан бери келе жаткан салты. Аны токтотууга мүмкүн эмес. Андан көрө өлкөдөн уурдалып чыгып кетип жаткан алтын, күмүш жана башка ушул сыяктуу баалуу металлдардын уурдалышын токтотсоңор, ошол алда канча пайда алып келет. Кедейлер дагы байып, кыргызстандыктар 100 пайыз той берип калышса кана, атаганат! Бүгүнкү күндө байлар жана колунда барлар эле той беришет. Үчтөн, төрттөн жылкы союшат. Ал жылкыларды айылдык малын сата албай отурушкан жарандарыбыздан сатып алышып, аларга дагы пайда келтиришет. «Кумтөр» жок дегенде ошол айылдыктардын сата албай жатышкан малын, картошка жана башка мөмө-жемишин сатып алышса, бир аз да болсо жардам болбойт беле. Тескерисинче, Аргентина, Америкадан эт сатып алып келишет, анысынын баасы асмандын башы. Ошентип, баары биздин эсебибизден кетип жатпайбы.
Мындан сырткары бүгүнкү күндө өлкөдө 30 миңден ашуун окуучу балдарыбыз мектепке барбайт. Бир жыл мурун Роза Отунбаева өз оозу менен «30 миң бала окубайт» деп айтты эле. Демек, келечекте 30 миңден ашуун сабатсыз жарандарыбыз пайда болот, алардын ичинен бандиттер да чыкпайт деп кепилдик бере алабызбы? Андан көрө чет элдиктер уурдап кетип жаткан байлыктарыбызды токтотуп, ошол окуучуларыбызды бекер окутуп, жаштарды сапаттуу тарбиялоого жумшасак болбойбу? Сөзсүз болот эле, буга эрк гана керек.
1997-жылдан баштап бүгүнкү күнгө чейин бир эле «Кумтөрдү» алалы. 260 тонна алтын алып кетишти. Бүгүнкү рыноктук баа менен эсептесек (1 тоннасы 55 миллион доллар) 14 миллиард доллардын тегереги болот. Бирок калыстык үчүн мен чындыкты айтып коюшум керек. 1997-жылдан 2003-жылдарга чейин алтындын рыноктук баасы бүгүнкү баадан арзаныраак болгон. Ошондуктан 14 миллиард эмес, 10 миллиард доллардын тегерегин түзөт. Бул сумманы өзүңүз премьер-министр болуп турганда Түркияга барган сапарыңызда ошол жактан «Кумтөрдөн» 10 миллиард доллардын алтынын алып чыгып кетишиптир, бизге 10 пайызы дагы калбаптыр» деп айтканыңыз эсиңизде болсо керек. Ал эми күмүш, жез, вольфрам, платина жана башка ушул сыяктуу баалуу металлдардын көлөмүн, баасын текшерген биздин мамлекет тараптан бир жан жок экенин комиссиянын текшерүү убактысында так аныктадык. Акыркы 15 жылда канадалыктар 1,5 миллиард доллар Кыргызстандын пайдасына бердик деп көрсөтүп, отчёт берип жатышат (комиссиянын отчётунда так көрсөтүлгөн). Бул суммага кайсылар кирет? Салык, соцфонд, эмгек акылар, тамак-аш сатып алуулар, техника сатып алуулар, тетик сатып алуулар, Ысык-Көл фондуна кеткен чыгымдар. «Кумтөрдөгү» канадалыктардын өз аялдары үчүн чет өлкөлөрдөн сатып келген ич кийимдеринин, косметикасынын (алалык, кол сумкалары) жана башка ушул сыяктуу чыгымдарынын баалары салыштырмалуу 10-15 эсе кымбат болгондугу кимдин гана кыжырын келтирбейт. Мындай чыгымдар канадалыктардын отчётторунда жүздөп саналат. Кыскасы, алтын казып алууга кеткен бардык чыгымдар жана кыргыз тараптын таза кирешеси деп 15 жылдан берки берген 44 миллион доллары дагы кирет. Демек, 260 тонна алтын казып алууда 15 жылдан берки бардык чыгымдар Кыргыз мамлекетинин эсебинен каржыланып, канадалыктар менен биздин мурдагы бийлик өкүлдөрү 8 миллиард доллардын тегерегиндеги акчаны сол чөнтөккө уруп коюшкан деп айтсак жаңылышпайбыз.
Бүгүнкү күндө дүйнөнү дүңгүрөтүп турушкан АКШ, Кытай жана Орусия мамлекеттери 1 килограмм алтын сыртка чыгарбастан, тескерисинче, жүздөгөн тонналап алтын сатып алышып, мамлекеттик алтын запастарын көбөйтүп жатышат. Мисалы, биздин стратегиялык өнөктөшүбүз Орусияны алалы, 2011-жылы эле
440 тонна алтын сатып алган. 2012-жылга 500 тоннадан ашуун сатып алуулар белгиленген деп экономисттери жар салышкан. Биздин Улуттук банк болсо жылына 25 килограмм алтын сатып алат. 1991-жылы Өзбекстандын президенти Ислам Каримов «өлкөдөн 1 килограмм алтын чыкпасын» деген жарлыкка кол коюу менен өз ишин баштаган. Бүгүнкү күнгө чейин алтын сатуу, сатып алуу мамлекет тарабынан көзөмөлдөнүп турат. Ошон үчүн Кыргызстан менен Өзбекстандын мамлекеттик алтын запастарынын көлөмүнүн айырмасы пил менен кумурскадай.
«Эмне үчүн АКШ, Кытай жана Орусия мамлекеттери алтындын запасын эбегейсиз чоң көлөмдө сатып алып жатышат?» деген суроо туулушу мүмкүн. Анткени бүгүнкү күндө дүйнөлүк ички дүң продукция 80 триллион долларга жетсе, баалуу кагаздар 2000 триллион долларга жетти. Эгер эртеңки күнү дүйнөлүк каатчылык болуп кетсе, баалуу кагаздар саман болуп калат. Биздин «Центеррадагы» 1,5 миллиард долларлык акциябыз илгерки СССРдин 30 тыйындык лотереялык билетине айланары турган иш. Муну экономика илимдеринин эксперттери, илимпоз, докторлору деле танбайт болсо керек.

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Эртең кеч болуп кала электе биз өзүбүздүн корообузда жаткан
40 миллиард долларлык алтыныбызды сактап калышыбыз керек. Айрым саясатчы агаларыбыздын жана бийлик төбөлдөрүнүн айтымдарында, канадалыктар Эл аралык сотко беришсе,1 миллиард долларга чейин утулабыз дешет. Мейли, утулдук дейли. Сүйлөшүүлөр жолу менен алтындын эсебинен төлөп берели, ошондо да
40 миллиард долларлык алтындын запасын сактап калып жатпайбызбы. Бирок Эл аралык соттон утулбайбыз десек болот. Биздин жаратылышты талкалап, миңдеген жылдар бою сакталып келе жаткан беш мөңгүнү жок кылып салышканы үчүн аларды сотко берсек, үч эсе көп сумманы биз утуп алабыз. Себеби эл аралык нормаларда так көрсөтүлгөн, «кайсы мамлекетте алтын казылбасын, инвесторлор ошол мамлекеттин мыйзамдары менен гана иштешет» деп турат. Булар биздин бир дагы мыйзамды сактаган эмес, тескерисинче, өз билгендериндей иштеп келе жатышканын далилдеп бердик. Дагы бир мисал, экологиялык мыйзамдарды сактабай, жаратылышка жырткычтык мамиле кылган досторду токтоосуз камакка алса жарашат. Эмне үчүн биз өзүбүздүн 10 түп карагай уруксатсыз кыйып алган жарандарыбызды «экологияга зыян келтирдиң» деп камап, 3 жылдан 5 жылга чейин соттойбуз да, миллиарддаган долларга жаратылышыбызга зыян келтирген чет элдик досторду баштарынан сылап отурабыз?
Экологияга келтирилген зыян үчүн деп жылына 310 000 доллар төлөшөт экен. Бул сумма келтирилген зыянга салыштырмалуу деңиздин тамчысындай эле кеп. Анысы аз келгенсип, ал акча дагы Лондонго барып түшүп, ошол жакта сакталат экен. Эмне үчүн биздин Улуттук банкка түшпөйт же эмне биздин Улуттук банк акча сактай албайбы? Ушунча жылдан бери Улуттук банк пайдасын көрүп турса болот эле го.

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Кыргызстандагы окуучудан же студенттен «алтын кымбатпы же экологиябы?» деп сурасаңыз, ойлонбой туруп «табият кымбат» дейт. А бирок инвестор деген аты бар канадалыктар алтын алабыз деп Кыргызстанды түбөлүктүү уулуу заттардын өлкөсүнө айландырып салса, буга ким жооп берет? Мисалы, мындан 14 жыл мурда Барскоонго 2 тонна цианид кулаганда жүздөгөн адамдар ден соолугунан азап тартып, ондогон адамдар каза болгон. Ошол эле мезгилде президент Акаев элди алдап, «Кумтөр» каражат бөлдү» десе, анын эколог министри көлгө түшүп, «цианид жок» деп жарнама жасаган. Булар тарыхтын ачуу чындыгы.
2 тонна цианид Ысык-Көлдө элдин миңдеген малынын ылаңдашына, жүздөгөн адамдардын оорушуна себепкер болгон. Ошол жылы көлгө эс алуучу келбей, облус бүгүнкү акча менен 1,5 миллиард сом чыгашага дуушар болгон. Моралдык зыяндын чеги жок. Ошондо азапты ким тартты? Эл тартты! Элге деп канадалыктардан өндүргөн акчаны ким жеп кетти? Акаев баш болгон бийлик жеди! Бакиевдик бийлик мындай мисалды он эсе көп кайталады. Отунбаеваны айтпай эле коёюн. Сиз эмне кылып жатасыз?
Деңиз деңгээлинен 4000 метр бийиктиктеги Кумтөрдө 360 гектар аянтты ээлеген хвостохранилищада 60 миллион куб же 90 миллион тонна болуп көрбөгөндөй уулуу заттардын калдыктары көл болуп килкилдеп турат. Мындан сырткары ар кандай уулуу химикаттардын таштандылары, мүшөк жана темир-тезектери миллиард тонна болуп кар алдында 20 жылдан бери көмүлүп келет. Мынчалык өлчөмдөгү уулуу заттар кайда барат?
90 миллион тонна болгон уулуу заттардын калдыктары тоо кыркалары менен булак болуп жер түбүнө кетсе, айрым бөлүгү Ара-Көл суусу аркылуу Нарынга куюлуп жатат. Кокус Кумтөрдүн айланасында катуу жер титирөө болсо, бул уулуу заттар ар кандай булак суулары аркылуу бир бөлүгү Ысык-Көлгө куйса, калганы Нарынга кирип кетүү коркунучу турат. Мындай коркунучту Петров көлү бүгүн-эртең жасайм дегендей турганын адистер он жолу эмес, жүз жолудан айтышты. Мындай кырсык болуп калышын америкалык көз карандысыз экоэксперт, доктор Дж.Моран да бир эмес, эки жолу аныктаган. Сиз мындай адистердин пикиринен чочулабайсызбы? Анда мен дагы бир жолу айта кетейин.
Эгерде бизде Ысык-Көлдүн үстүндө ушундай ууланган заттардын калдыктары 360 гектар жерди ээлеп турганын билсе, дүйнө эли Ысык-Көлгө кандай көз менен карайт? Эгер Кумтөрдө жер катуураак силкинсе, 90 миллион тонна уулуу зат суу менен бир жагы Нарынга, бир жагы Ысык-Көлгө куюлса эмне болобуз? Кыргызстанды гана эмес, Орто Азияны уулап жаманатты болсок, буга ким жооп берет? Канадалыктарбы же кыргыз бийлигиби? Сиз унутпаңыз, канадалыктар менен болгон келишим эл аралык мамиледе жок. Демек, андай кырсыкка кыргыз жана Кыргызстан гана жооп берет!
20 жылда Канада 260 тонна таза алтын ташып кетти. Бизге болсо 90 миллион тонна уулуу заттардын 360 гектарды ээлеген килкилдеген, коркунучтуу көлү калды. Алтыныбызды берип, табиятыбызды түбөлүккө талкалап салгандай биз ушунчалык маңкурт болдукпу?

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Мындай балээ менен мен күрөшпөсөм, сиз күрөшпөсөңүз, анда ким күрөшөт? Кыргызстандын эртеңки келечегине ким жооп берет? Мени сиздин бийлик мунараңыз кызыктырбайт. Мени Кыргызстандын эртеңки келечеги ойлондурат. Кыргызстандын келечегин ойлогон адамды «бийлик талашты» деп камоо жаш баланын оюна да келбейт.
Мен 2 айдан бери «Кумтөр» үчүн, Кыргызстандын эртеңки келечеги үчүн камалып жатканыма өкүнгөн деле жокмун. Бүгүн «Кумтөр» үчүн үчөөбүздү камадыңыз. Биз сыяктуулар күн сайын жүздөп, миңдеп көбөйүп жатканын унутпаңыз. Анткени ар бир кыргызга Кыргызстандын эртеңи кымбат. Сиз Бакиевдин премьер-министри болуп тургандагы катачылыгыңызды бүгүн президент кезиңизде оңдоп салсаңыз, дагы бир жолу айтам, кыргыздар үчүн Түрк атадай түбөлүк урматка ээ болмоксуз. Ойлонуп көрүңүзчү. Эгерде ал жолго барбасаңыз, анда Кумтөрдөгү 90 миллион тонна уулуу заттарды, кар алдына миллиард тонна уулуу калдыктарды көмүп жаткан канадалыктардын сүйүктүү досу болуп каласыз.
«Кумтөрдөн» башка дагы жаңы ачыла турган алтын кендерге токтоло кетейин. Кечээ жакында 12 алтын кенин сынак, аукцион деп жарыяламыш болуп, чиновниктер жең ичинен сатып жатышат. Министрлериңиз ММКларга чыгып, «биз недра боюнча укмуш сонун мыйзамдарды кабыл алып салдык, катуу көзөмөл кылабыз» деп жатышат. Чынын айтсам, алтын тамгалар менен жазылган мыйзамдарды кабыл алышса да, ал мыйзамдар аткарылбайт, муну турмуш өзү көрсөтүп жатпайбы. 20 жылдан бери «Кумтөр» боюнча аткарылбаган мыйзамдар 12 жаңы кенге аткарылып калабы? Биздин чиновниктер менен биргеликте ошол эле инвесторлор болгон пайданы коррупциялык жол менен уурдап чыгып кетишет.
Жыйынтыгында бир «Кумтөр» маселесин чече албай жатып дагы он эки «Кумтөр» жаратып алабыз. Буга бөгөт коюунун бир эле жолу бар. Терең изилдеген адам катары айтайын. Мисалы, 1 алтын кенде 10 тонна алтын бар дейли. Инвестор менен аукциону жок эле түз келишим түзүш керек. Мына ушул кендеги 10 тонна алтындын 40 пайызын (4 тонна алтынын) түздөн-түз мамлекетке төгөсүң. Калган 60 пайызын (6 тонна алтынын) сен аласың, бирок ушунун ичинде салык, соцфонд, эмгек акы жана башка ушул сыяктуу чыгымдардын баарын өзүң көтөрөсүң десек, инвесторлор каз катар тизилип калышат.
Муну инвесторлор өздөрү дагы айтышат. Мамлекетке да, инвесторлорго да жакшы, баштары оорубайт. Биздин чиновниктер ошондо уурдай албай калышат. Инвесторлор да аларга эч нерсе бербейт, себеби аларга баары бир, мамлекетке төгөбү же чиновниктерге береби. 40 пайызын түздөн-түз мамлекетке төгүп жаткандан кийин эч ким менен соодалашышпайт. Мына ушундай жол менен гана биз кен байлыктарыбызды сактап, ичмей-жемейди токтото алабыз. Айта берсем мындай фактылар, цифралар абдан эле көп, жаза берсем кагаз жетпейт. Ошондуктан сөзүмдү кыскартайын.

УРМАТТУУ АЛМАЗБЕК ШАРШЕНОВИЧ!
Мамлекетибиздин сырткы карызы 3 миллиард долларга жеткенин сиз жакшы билесиз. Аларды төлөп баштоо мөөнөтү 2017-жылга туура келет. Кыргызда мындай жакшы сөз бар: «Эки оору бир келсе, ажалыңдын жеткени, эки доочу бир келсе, амалыңдын кеткени». Эгер бюджет бүгүнкүдөй тартыштык менен жүрүп отурса, 2017-жылы эмне болорун айтыш кыйын. Ошондуктан бүгүнкү күндүн эле бюджетин ойлой бербестен, келечек муундардын дагы бюджетин унутпашыбыз керек. Макул, биз бүгүн Кудай маңдайыбызга жазган бүт алтындарыбызды аукционго коюп, ит бекер баада сатып жиберели, келечек муун эмне менен жашайт? «Кыргызстаныбыз кооз, туризм менен жашасак болот» деп төш кагабыз, кийин ууланган, талкаланган жаратылышыбызды көргөнү кайсы турист келет? Буга мисал, айрым япониялык коноктор керек болсо Ысык-Көлгө баргандан коркушуп, радиация нормадан ашыгыраак экен деп Бишкекте жүрүп кетип жатышпайбы, муну ким тана алат?
Ошондуктан, урматтуу президент, мындан 7, 8 жыл мурдагы позицияңыздан тайбай, «Кумтөр» алтын кенин мамлекеттин пайдасына чечишиңиз керек деп ойлойм. Себеби бүгүнкү күндө баары сиздин колуңузда. Эгер мамлекеттин пайдасына чечип, келерки 5 жылда сырткы карыздан кутултуп кетсеңиз, сиз Ататүрктөй кыргыз башы болуп тарыхта каларыңыз шексиз. Бул менин сизге үйрөткөн акылым эмес, жеке көз карашым. Кандай чечим кабыл аласыз, ал сиздин колуңузда.
Эми мага коюлуп жаткан кинелерге кыскача токтолоюн.
1-кине. Киев көчөсүндөгү №74-имараттын М.Бакиевдики экенин билип туруп сатып алган дешет. Эгер мени күнөөлүү катары сурашса, анда Убактылуу Өкмөттүн 14 мүчөсүн жана Башкы прокуратура кызматкерлеринин баарын сураш керек. Себеби 7-апрелден баштап эле Бакиевдердин республика боюнча бардык мүлктөрүн тоокканаларына чейин тизмеге түшүрүп, 150дөн ашык имаратын улут­таштырдыңар го, эмне муну көрбөй, билбей калдыңарбы? Анан ошончо киши 2,5 жылдан бери билбей жүрүшкөн имаратты жалгыз Жапаров эле билиш керек беле? Ошондуктан менин бул жерде күнөөм жок экенин, накталай акчага сатып алганымды прокуратура кызматкерлери өздөрү деле тастыктап отурушат.
2-кине. Бийликти күч менен басып алууга аракет жасашты дешет.
Биринчиден, бийликти күч менен басып алуучу адамдардын колунда курал болот, даярданышат, миңдеген спортчуларды топтошот. «Жыйырма бала менен дарбазадан секирип кирип басып алат» деген жомок экенин жөнөкөй адам деле түшүнүп турат.
Экинчиден, мен ошол учурда митингди өткөргөн адам катары элге кайрылып жатам, бүгүн парламентте 70ке жетпеген депутат бар экен, Чыныбай Турсунбеков баштаган 10 депутат командировкада жүрөт. Ошондуктан бул маселени 10-октябрга калтыралы деген сунушумду айттым. Анан кантип мен бийликти басып алууга аракет кылышым мүмкүн? Бийликти басып алуу үчүн алдын ала даярданат, тагыраак айтканда, атайын спортчулар, курал-жарак менен болгон учурда гана бийликти басып алууга аракет жасайт. Менде мындай жагдайлардын бири да болгон жок. Анан кантип «бийликти басып алабыз» деген ой болсун? Бул нерсе эч бир логикага сыйбайт.
Митингге чогулган адамдардын колунда эч нерсе болгон эмес. Ал жерге негизинен өзүнүн принциби бар мекенчил адамдар чогулган. ММКларда жазып жаткандай, мен эч кимди ал жерге акча берип алып келген эмесмин. Ал гана турсун партиялаш досторумдун бирин да бул митингге чакырган эмесмин, анткени бул аракет менин жарандык көз карашымдын негизи болчу.
Сөзүмдүн акырында айтарым, Акаев, Бакиев убагында да саясий туткундардын үй-бүлөсүн, бир туугандарын бүгүнкүдөй куугунтукташкан эмес! Ошондуктан менин үй-бүлөмдү, бир туугандарымды куугунтуктагандарын токтотушсун!
Жапаровдордун бирөөсү дагы мамлекеттен бир тооккана же комок дагы менчиктештирген эмес. Аукциондон утуп алуу же сатып алуулары бул башка маселе. Эгер кайсы бир прокурор Жапаровдордун мамлекеттен бир комок менчиктештиргендигин далилдеп берсе, мен өмүр бою камакта отурууга даярмын!
Менин жалгыз тилегим – дүйнөдөгү алтын запасы боюнча 7-орунда турган «Кумтөрдөгү» алтын бүгүн жана келечекте кыргыз мамлекетине, кыргыз өлкөсүнүн жыргалчылыгына кызмат кылсын. Албетте, ошол эле мезгилде бүгүнкүдөй адилетсиздиктин, кыргызды онго бөлгөн саясий сойкулуктун, Баш мыйзамды көзгө илбеген бийликтин зомбулугунун токтотулушун талап кылам! Мыйзам алдында баарыбыз бирдей болгондо гана элибиздин жашоосу оңолорун унутпасак!
Чындык, адилеттүүлүк, мекенчил сезимде эл талабы менен жашоо менин тагдырымдын негизги урааны экенин дагы бир ирет айта кетем!

Урматтоо менен Садыр Жапаров