КЛОНДОЛГОН ЖЕР-ЖЕМИШТЕР ДЕГЕН ЭМНЕ? ЖЕ БАЗАРЛАРДАГЫ КЫТАЙ АЛМАСЫ, ИРАН МАНДАРИНИ РАКТЫ ЖАРАТАБЫ?

Жасалма жемиштер деген кандай жемиштер?
Жасалма жемиштер – гендик инженерия тарабынан чыгарылган өсүм­дүктөрдүн көчүрмөлөрү. Башкача айтканда, клондоштурулган десек болот. Илимде "генетика жактан модификацияланган азыктар (ГМ) деп аталат.
Ушуерден артка чегинип, жалпы эле клондоштуруу тууралуу сөз козгой кетсек. Учурда клеткалар менен хромосомдорду көчүрүү жолу менен кой, уй, мышыктарды… жасап жатышат. Клондолгон гүл түрлөрү болсо сансыз. Адамды клондоо темасын козгогон "Клон" киносуна өзүңүздөр күбө болдуңуздар. Ал эми клондолгон жемиштерге келсек, алардын ичинен биринчи болуп суукка чыдамдуу помидорлор чыгарылган. Алардын гени суук уюлдагы америкалык камбала балыгынан алынган. Ошондуктан, андай помидорлор "бакалоорлуу помидорлор" деп аталышкан. 12 градус температурада бышпаган калыбында сакталып, андан жылуу температурага алып киргенде бир нече сааттын ичинде бышып, кызарып чыга келген. 1984-жылы теги (гени) өзгөртүл­гөн картошка пайда болгон. Ошентип, убакыт өткөн сайын гендик инженерия чыгарган жашылча, жер-жемиштин саны арбып, дүйнөгө тарай баштаган.
Бразилияда банандар эбак клондоштурулса, буурчактардын клон­­­­­дош­турулган сорттору көп өлкө­лөрдө учурайт. Учурда Вьетнамда кофени клондоштурууну пландашууда. Мындай теги өзгөргөн азыктардын айырмачылыгы тез өсүп, бат бышат, узакка сакталат, ысык-суукка чыдамдуу, түшүмү мол.
Учурда клондоштурулган жер-жемиштер өстүрүлгөн жер аянты дүйнөдө 40 миллион гектардан ашат. ГМ азыктары АКШда сатылып жаткан азыктардын 40 пайызга жакынын түзөт. Америкалык илимпоздор "азыр ачкачылыкта жашаган өлкөлөрдүн элин ачкалыктан клондоштурулган азыктардын арты менен алып чыгуу туура" деп эсептешкени менен АКШ элинин 5 пайызы гана мындай азыкты сатып алууга макул. Ал эми Япония, Иран, Корея эли бай болушса да, клондоштурулган азыкты оңой менен сатып алышпайт.
Анткени, денсоолукка зыян экендигин билишет.

Денсоолукка зыяндуу жактары
Клондоштурулган азыкты чыгаргандар түшүмүнүн көптүгүнө, оңой бузулбастыгына кызыгышып, анын денсоолукка зыян экендигин эч качан айтышпайт.

Анда эмесе зыяндары:

•  Адамдын генетикасына терс таасир тийгизип, жүрөк оорусун пайда кылаарлыгы айтылууда.
• Азыктарды тезирээк өстүрүү үчүн колдонулган инсулин, гормоналдык дарылар акырындык менен организмге чогула берет дагы, дароо билинбегени менен кийинчерээк адам баласын тукумсуздукка алып келиши мүм­күн.
• Рактын жаңы, башка түрлөрү пайда боло баштайт.
• Аллергияны жаратуусу ыктымал.
• Иммундук ситеманы начарлатуу менен адамдын организмин дарыны сезбей калуусуна жеткирүүсү мүмкүн. Бул – адамды оңой менен дарылоого болбой, өлүмдүн саны көбөйөт дегендик.
  Ошондуктан, кайсы тамак-ашты колдонуу керек экендигин ар ким билүүсү керек. Өкмөт болсо зыяндуу азыктардын өлкөгө алынып келинбеши тууралуу чараларды көрүүсү кажет. Бирок, маалыматтарга караганда, Бишкекте сырттан алынып келинген жер-жемиштерди көзө­мөл­дөө үчүн атайын лаборатория жана атайын адистер бар болгону менен алардын таза товар экендигин аныктай турган тест-система жок. Бул аябай кымбат турат. Ошондуктан, өкмөт буга каражат бөлүп бериши керек деген маселе көтөрүлүүдө.

Даярдаган Канымжан Усупбекова