«СЕН ПАХТАНЫ ЖАЙДЫ ЖАЙЛАЙ БАКСАҢ, ПАХТА СЕНИ КЫШЫ МЕНЕН БАГАТ»


Күнөстүү түштүк жергебиздин аймактарында дыйкандар ак алтын аталган пахтанын түшүмүн жыйнап жаткан учуру. Андыктан буласынан кийим-кечек жасалып, чигитинен май алынып, гозо паясы отун катары колдонулган асыл өсүмдүктү айдаган дыйкандардан кабар алдык. Быйыл түшүм кандай? Мээнетти актап жатабы? Макалага күбө болуңуздар.

«ТҮШҮМ ОРТОДОН ЖОГОРУ»

Ош облусунун Кара-Суу районунун Маданият айылы. Жол жээгинде эгилген пахта аянттарынын бирине токтоп, теримчилерди сөзгө тарттык. Алар суроолорубузга жооп берип, терип да жетишип жатышты. Замира Мамишева, 59 жашта, 3 баланын энеси:
– Бул тегеректе эгилген пахталар биздин Яйла Мамишев атындагы дыйкан чарбаныкы. Биздин үй-бүлөбүз эккен пахтанын аянты 70 сотых. Туугандардын арасында 1 гектар, 50 сотыхтан айдагандар да бар. Пахтанын Өзбекстан, Кытай, Кыргыз-5, Фергана деген сорттору эгилет.
Мен пахтада илгертеден, башкача айтканда, 36 жылдан бери иштеп келем 1 күндө 100 килограммдан ашык пахта терип коём. 2016-жылы 70 сотыхтан 1, 6 тонна түшүм алганбыз. Түшүм жакшы болсо андан да ашмак эле. Баасы төмөн болуп килограммын 39-40 сомдон эле өткөргөнбүз. Быйыл азыркы учурда килограммын 45 сомдон өткөрүп жатабыз. Түйшүгүнө жараша баасы 50 сом же андан ашыгыраак болушу керек. Андыктан өкмөт баасын көтөрүп берсе болот эле.
Азыр 2-терим жүрүп жатат. Түшүм ортодон жогору. 1-теримдин түшүмү 500 килограммдай болду. Жалпы 5 терим болот. Бардыгы болуп канча тонна алабыз азыр так айта албайм. Пахта терүүчү комбайн жок кол менен терип жатабыз. Балдарыбыз терилген пахталарды топтоп пахта тазалоочу заводго алып барып тапшырышат. Пахтанын чигитинен май сыгылып алынат. Май сыгылып алынгандан кийинки калдыгы күнжара болот, ал мал үчүн тоютка пайдаланылат. Кар жаап койгондо деле көк косектерин (ачыла элек көк мөмөсү) үйгө жылууга алып кирип койсо ачыла берет. Сен пахтаны жайды жайлай баксаң, пахта сени кышы менен багат.

АЙДАП-СЕБҮҮ, ӨСТҮРҮҮ ИШТЕРИ

Жазында урук дарылоодон өткөрүлүп, анан себилет. Аба ырайы жакшы болсо 10 күндө чыгып калат. Негизи пахтаны эгип, жыйноого чейин 3 ирет сугаруу, 5 ирет культивация, 2 ирет отоо чөптөрдөн арылтуу (жагана), 1 ирет чабык, 1 ирет чеканкалоо иштери жүргүзүлөт. 1 ирет жер семирткич, 1 же 2 ирет пахтанын зыянкечтерине каршы дары берилет. Чеканкалоо – бул пахтанын сабактарынын башын үзүү, анда боюнун өсүшү токтоп, мөмө байлашы тездейт. Теримде өздөрүнүкүн терип бүткөндөр башкалардыкына акыга иштөөгө чыгышат. 1 килограммын 6-10 сомдун тегерегинде теришет. Бир адам күнүгө 60-150 килограммга чейин терип коёт. Акыга жалдап тердиргендердин айрымдары түшкү тамагын да беришет.
Эгерде күн салкын болуп пахта кечирээк быша турган болсо, анын жалбырактарын түшүрүү үчүн дары (кальций цианамиди же магний хлораты же башка) чачылат жана бул дефолиация деп аталат. Жалбырактары түшкөн соң мөмөлөрүнө күн нуру жакшы тийип бышышы эртелейт. Быйыл жаз кеч келгендиктен учурда айрымдар ушул ишти жүргүзүп жатышат.
Гозо паяны (пахтанын сабагы) пахта терилип бүткөн соң жыйнап келишип, үйүп коюшат. Ал дандырга от жагууга керек. Таптуу болуп, нан, самсы дегендер жакшы бышат.

«ПАХТА – НЕГИЗГИ КИРЕШЕ БУЛАГЫБЫЗ»

Насиба Байоглиева, 49 жашта, 4 уулдун энеси:
– Биз быйыл пахтаны 50 сотыхка эктик. Киреше акчасын санаганча жаздан баштап эккенге, сепкенге деп отуруп жалаң акча кетиребиз. Пахта – негизги киреше булагыбыз. Теримде эртеден кечке иштейбиз, белге байланган этекке (алжапкыч) 8-10 килограммдан пахта терип, анан бир жерге төгөбүз. Пахтанын чаңы оозу-мурдубузга кирип жүдөтсө, чанактары колубузду тилип оорутат. Андыктан кээ бирлер кол кап кийип алышат. Күндүз пахта терип кечинде үйгө барып тамак-аш кылып, кир да жууйбуз.




1 ГЕКТАРДЫН ЧЫГЫМЫ


Тоңдурма айдоо (күздө)
– 2200 сом.
2 сыйра малалоо (жазда) – 2000 сом (1 жолкусу 1000 сом).
Урук – 50 килограмм. 1 килограммы – 80 сом. 50х80=4000 сом.
Урук себүү (сеялкага) – 1000 сом.
Сууга (суу акысы 1 жылга) – 1000 сом (сугатчыга төлөнбөйт, ар ким өзүнүкүн сугарат).
Культивация жүргүзүү (5 ирет) – 5000 сом (1 жолкуга 1000 сом).
Отоо чөптөрдөн арылтуу (жагана) – бекер (ар ким өзү отойт).
Жер семирткич (аммиактуу селитра) 500 килограмм. 1 килограммы – 17сом. 500х17=8500сом.
Пахтанын зыянкечтерине каршы дары (омайт же башка) – 1,5 литр. 1 литри – 900 сом. 1,5х900=1350 сом.
Чабык – бекер (ар ким өзүнүкүн чабат).
Чеканкалоо – бекер (ар ким өзүнүкүн чеканкалайт).
Дефолиациялоо үчүн дарыга жана аны чачкан тракторго – 2500 сом.
Трактор же портер (заводго ташыш үчүн жалпысынан) 6000 сом.
Жер салыгы (1 жыл үчүн) – 430.

Жалпы чыгаша – 33 980 сом

Киреше –1 гектардан 2,5 тоннадай түшүм алынат.
2500х45=112 500.
112 500-33 980=78 520 сом.

Таза киреше –78 520 сом

Канымжан Усупбекова
kenesh@super.kg

 Кыстарылган видео 
Ак алтын. Пахта теримчилердин жыргалы менен түйшүгү
"Супер-Инфо" гезитинин материалдары жеке колдонууда гана уруксат. Жалпыга таратуу "Супер-Инфо" гезитинин редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.
Комментарийлер (13)
zzari-83
2017-10-31 10:03:10
Бир жолу чабылса анда жакшы болбойт беле,жамгыр жааган сайын чабасың,үч төрт чабык болчу бизде...
+2
peach
2017-11-02 09:00:08
zzari-83,чоптой кылып чаап саласынарбы или отойсунарбы? Пахта чабык деген не?
-2
MUHLISA
2017-11-04 12:02:09
peach,туура биз да пахта кантип өсөөрүн, эми билип жатабыс, мурун кээ бирлер теректей болот, гаты коюуп тересиң десе ишенчибүз.Түштүк тарапта, эгилет го.
+1
tina.kg
2017-10-31 22:13:40
Суу акысы 1жылга 1000сом дейт. Кыргызстан сууга бай олко болсо сууну сатканы уят да, акча толобой эле суугарса болбойбу
-2
Aitun
2017-10-31 22:33:31
Эми менин эсебим супер инфо как раз азыр пахта тердирип аткан убагым.
Тондурмага-3500
Малалоо-2500
Урук-7000
Эктиргенге-2000
Суу- 3жолу койдук ар койгондо 450сомдон бердим. Озум суу койо албайм, суучуга 1300с бердим.
Чабык- бир жолу эмес биринчи отолот (чобун жуласын) анан жон чабык кийин жегене(ашыкча пахталарды узуп саласын) жегенеге кошуп бир чабык. Анан дагы бир чабык. Озум жетишбейм ар чапканда 7-8жардамчы салам. Ар бири бир кунго 350сомдон алат.3ча
0
Aitun
2017-10-31 22:38:38
Менен чабыка обедтерин кошкондо 20000мин сом кетет. Анан чиканкага бир же эки эле жардамчы салып бутсон болот же озун деле жасап койосун. Айтса культивация 4жолу 1500с 6000с кетет. Шор саласын 10000тегереги болот.
Пахтаны заводко алып барганы портерге 400-600 сомго чейин.
Биринчи теримден 1900кг алдык. Экинчи теримден 870кг учунчу терим боло элек. Тойдон бошобой журобуз)))) пахтаны 47сомдон кг саттык.
+1
Paolo
2017-11-02 01:45:56
Азыркы убакта бакпай калды гоо бироо бап этип суйлой калам деп
+2
ajdaaar
2017-11-02 11:49:21
Капа болбогула го, бирок жогорудагы эсеп чындыктан бир топ эле алыс... Бир гектар деп айтууга оной, ал канча жолу чабылат, жагана, чиканка ж.б. болот, ошолорго журналисттерди бир салып коруш керек, ошондо тушунот чыныгы мээнет кандай болоорун...

Пахта теримге уй-було мучолору жетишпей, теримчи чакырат, аларга ар бир кило терген пахтага 6-10 сомдон толоп берет.
0
ajdaaar
2017-11-02 11:53:10
Кыскасы эрте жаздан кар жааганга чейинки бир уй-було мучолору кыйналып ысыкта-суукта талаалап иштеп тапкан мээнети таза 30-50 мин сом киреше табат... Ал да болсо айласыздын иши болуп жатпайбы?!! Бийлик озу ири пахта заводдорубузду талкалады... Окмоттон дыйкандарды колдоо деген нерсе жок... Тини айыл чарба министрлигин жоюп эле салыш керек, элге жардамы жок жоо жомокчулар чогулуп элдин ырыскысын жеп коюп отурушат...
+1
ajdaaar
2017-11-02 11:57:30
Кыскасы дыйкандардын бешенеси ачылбай эгемендикке жеткенден бери кыйналып, мээнети кайтпай келет...

Бир окурман жазды эле, талаалап чет олкого тентибей жер иштетип эгин эксенер болот го деп... Дыйкан бир жыл уй-булосу (аялы, бала-чакасы менен чогуу) иштеп тапкан киреше 30-50 мин сом болуп жатса, аны менен кантип жан багат бир жыл, айткылачы?!!

Айла жоктон аялын, бала-чакасын калтырып озу чет жерде тентип журот да, уй-було багайын деп...

Бул бийлик элди тент
+1
ajdaaar
2017-11-02 12:02:40
Бул бийлик элди тентитип кыйнады го, азапка салып... Элдин тушумун ит бекер сатып алып, башка жака сатып ири пайда коргондор да ошол эле бийлик, ири бизнесмендер, дыйкандарда андай мумкунчулук жок...

Элди жумушсуз коюп, ачка коюп, тентууго мажбур кылган бийликтегилерге мин нааоат!!! Ошолорду тарбиялап остургон ата-энелерине мин наалат!!!

Окмот дыйкандарды колдоого алса, тушумун экспорттоого жардам берсе, дыйкандар 30-50мин эмес, 200-300 мин пайда тапса болмок бир жылда
+1
Aikoo2014
2017-11-03 19:03:29
Дыйкандардын кирешелери мол болсун. Аллахым берекесин берип кетирген эмгектери акталсын. Пахта эгип же терип коргон эмесмин, укканым боюнча пахта иши деле туйшугу коп жумуш. Ошентседа эл эмгегин жер жебейт, берекесин берсин.
0
Birimdik5555
2017-11-05 12:18:38
Оо биздин айыл гоо,ак алтын берекесин берсин,кырман толсун. Биринчи териминде барганынарда аябай аппак болуп ачылганына кубо болот эленер
0
№ 782, 27-октябрь-2-ноябрь 2017-ж
БАШКЫ БЕТ
СОҢКУ КАБАР
СУПЕР-ИНФО
SUPER.KG ВИДЕО
МЕДИА-ПОРТАЛ
Кинозал
ЖЫЛНААМА
Суперстан