ДҮЙНӨНҮ ДҮРБӨТҮП ЖАТКАН КРИПТОВАЛЮТА ДЕГЕН ЭМНЕ?
Технологиянын өнүгүшү адамзаттын жашоосуна бир кыйла өзгөрүүлөрдү алып келип жатат. Жаңы инновациялардан улам учурда көпчүлүк нерсе компьютердин жардамы менен ишке ашып калды. Эмки кезек акчага жетти. Алардын ордун эми криптовалюта – электрондук каражаттар ээлеп баштады.
ЖАРАЛЫШЫ
Криптовалютанын жаралышы 2008-жылы дүйнөлүк финансы каатчылыгынан башталган. 2009-жылдын 9-январында биринчи криптовалюта биткоин жана анын электрондук капчыгы интернет тармагына чыккан. Анын ойлоп табуучусу Сатоши Накомото деген бир эле адам же ушундай ник менен бир канча адамдардан турган топ айтылат.
КРИПТОВАЛЮТА ДЕГЕН ЭМНЕ?
Криптовалюта – бул санариптик валюта. Жөнөкөйлөтүп айтканда, бул компьютердеги электрондук акча. Анын бирдиги – "коин".
Криптовалютанын өзү татаал коддордон турган санариптик маалыматтар. Аны интернет тармагынан табуу үчүн атайын алгоритмдерди эсептеп чыгып, тыйынды табууга болот. Тыйын табылып сизге таандык болгон учурда ал блокчейнге криптовалюта сакталуучу жеке капчыкка түшөт. Муну менен атайын программа менен жабдылган жана кубаттуу компьютери бар ар бир каалоочу колдонуп, криптовалютаны издей алат. Криптовалюта боюнча иш алып барган компаниялар аларды интернет тармагына коё берип турат.
БААСЫ КАНЧА?
Биткоинден башка лайткоин, нубитс, нэймкойн, пиркоин, рипл жана башка криптовалюталар бар. 2010-жылы биткоинди биржалык фонддордун бири кадимки акчага которуп, трейдерлердин кызыгуусун жараткан. Ошондон бери биткоиндин баасы көтөрүлүп отуруп, учурда бир биткоин тыйындын баасы 7-декабрга карата 11 850 долларды түзсө, эң арзан криптовалюта 1 долларга жетпеген баада.
НЕГИЗГИ КАДАМ
Электрондук акчанын реалдуу товар менен алмашуусу 2010-жылы май айында катталган. Америкалык Ласло Хенч тамаша иретинде 2 пицца үчүн 10 миң биткоин берип, төлөөнү ишке ашырган. Бул сыртынан жөнөкөй төлөм катары көрүнгөнү менен, криптовалютанын реалдуулукка карай таштаган негизги кадамы. Ушундан тарта криптовалюта менен төлөмдөрдү ишке ашырууга мүмкүн экендиги анык болуп, электрондук акчанын өнүгүүсүнө жол ачкан.
КАНТИП АКЧАГА АЛМАШТЫРАТ?
Бүгүнкү күндө кээ бир өлкөлөрдө криптовалюталарды банкоматтарда кадимки акчага алмаштырууга мүмкүн. Ошондой эле интернет-дүкөндөр, кызмат төлөмдөрдү биткоин аркылуу төлөп, ишке ашырыла баштады.
АРТЫКЧЫЛЫКТАРЫ:
Ачыктык. Криптовалютанын капчыктары кандай гана төлөмдөр же операциялар болбосун алардын тарыхынын баарын сактайт.
Коопсуздук. Криптовалютанын жасалмасын жасоо мүмкүн эмес.
Көз карандысыздык. Банктар жана салык кызматкерлери криптовалютанын кыймылын көзөмөлдөшпөйт. Криптовалютанын жүгүртүлүшү мамлекеттин карамагында эмес.
КЕМЧИЛИКТЕРИ:
Укуктук статусу белгисиз. Кээ бир өлкөлөрдө криптовалютага толугу менен тыюу салынса, кээ биринде колдонууга сунушталбайт.
Көмүскө экономикада колдонуу. Кылмышкерлер криптовалютаны өз ара алыш-бериши үчүн колдонушу мүмкүн.
Анын реалдуу баасы жок. Криптовалюталардын баасы бир дагы валюта же башка актив менен байланган эмес.
БИТКОИН ТУУРАЛУУ
Учурда криптовалюталардын эң баалуусу – бул биткоин. Биткоиндин ишин 2012-жылдан тарта «Bitcoin Foundation» америкалык компаниясы жүргүзүп келет. Компаниянын негизги куратору Гэвин Андерсендин айтымында, биткоиндин башкы максаты – интернет тармагында коопсуз, туруктуу каражатты түзүү. Аталган компаниянын айтымында, 2031-жылга чейин 21 миллион биткоинге жеткенде аны чыгаруу токтотулат. Учурда 15 миллионго жакын биткоин интернет тармагына коё берилген жана алардын ээлери бар.
ЭЛЕКТРОНДУК АКЧАДАН АЙЫРМАСЫ КАНДАЙ?
Азыркы электрондук акча (электрондук капчыктагы каражат) менен криптовалютанын айырмасы чоң. Электрондук акчага банк же терминалдан кадимки акчаны төлөө менен гана ээ боло алабыз, ал эми криптовалюта бир гана интернет тармагында. Ал бир дагы кадимки акча менен, бир дагы мамлекеттик валюталык систем менен байланышы жок. Криптовалюта көзгө көрүнбөйт дагы, колго кармалбайт дагы, бул түз маанисинде эле электрондук каражат.
КЕЛЕЧЕГИ КАНДАЙ?
Криптовалютанын келечеги жок деген пикирди көптөгөн адистер айтышканы менен, ал күндөн күнгө ордун бекемдеп баратат. Бул нерсени 1990-жылдардагы интернет жаңы өнүгүп келе жатканы менен салыштырышууда. Анда да көпчүлүк интернет технологиянын заманы келет дегенге ишенишкен эмес. Биткоин учурда дал ушундай мезгил сыноосунан өтүп жаткан убагы. Алгач кичинекей жана анча кирешелүү эмес компаниялар криптовалюта менен иштеп келген болсо, учурда дөө-шаа компаниялар криптовалюта менен иштегенге киришишти. «Азыркы убакытта адамзат биткоинге даяр эмес, бирок келечекте кадимки акчалардын ордун криптовалюталар алмаштыра турган мезгил келе жатканын танууга болбойт»,- деп белгилешет адистер.
ДҮЙНӨДӨ
Учурда дүйнө жүзү криптовалюта менен "ооруп" жаткан кези. АКШ биткоинди толугу менен тааныган өлкөлөрдүн сап башында турат. Евробиримдикте криптовалюталар интернет аркылуу төлөө системи катары бааланса, Японияда 2016-жылдан тарта мыйзамдуу түрдө төлөө каражаты. Ошондой эле Дания, Түштүк Корея, Канада, Улуу Британия биткоинди мыйзамдуу түрдө тааныган.
Ал эми Кытай, Бангладеш, Боливия, Эквадор, Исландия, Индия, Орусия, Таиланд сыяктуу өлкөлөрдө криптовалютаны пайдаланууга тыюу салынган.
КЫРГЫЗСТАНДА
Өлкөбүздө криптовалюта мыйзамдуу түрдө төлөө системи катары таанылбайт. Ушул жылы жайында интернет айдыңында Кыргыз өлкөсү криптовалюта чыгарат деген маалымат тараган, бирок бул маалымат өкмөт тарабынан жокко чыгарылган. Бирок Бишкекте биткоин-банкоматтарды кездештирүүгө болот. Алсак, шаардын ресторандарынын биринде биткоин менен төлөсө болот. Мындан тышкары интернет-дүкөндөр да биткоин менен төлөм кабыл алып баштаган.
УЛУТТУК БАНК ЖООП БЕРЕТ:
– Биткоин интернетте текшерүүсүз жүргөндүктөн эч бир мамлекеттик орган тарабынан көзөмөлгө алынбайт. Белгилей кетчү нерсе, Кыргыз Республикасынын мыйзамы боюнча өлкөдө төлөмдөрдү ишке ашыруучу жалгыз расмий бирдик – бул сом болуп эсептелинет. Улуттук банкта азыркы учурда жарандар арасындагы жүгүртүлүшүндө канча биткоин бар экендиги тууралуу маалымат жок. Криптовалюта виртуалдык жүгүртүлүүдө болгондуктан, демек, ал глобалдык деңгээлде. Муну менен катар Улуттук банк эл аралык тенденцияда болуп жаткан криптовалютаны байкап, бул жаатта изилдөө иштерин жүргүзүүдө.
Каржы боюнча серепчи жана блокчейн адиси Назик Чоноева өлкөбүзгө алгачкы биткоиноматты алып келип, криптовалютаны жайылткандардын бири.
– 2014-жылы жолдошум Эмануэле Коста экөөбүз Бишкекке биткоиномат алып келип, шаар тургундарына тааныштырып, ошондон тарта өлкөдө биткоинге болгон кызыгуу башталган. Криптовалюта актив катары таанылып, анын келечеги кең болуусу үчүн мамлекеттик деңгээлде каралуусу керек деп ойлойм. Криптовалюта колдоого алынса көптөгөн инвестицияларды тартууга, жаңы компаниялардын ачылышы менен экономикага оң таасирин бере алат. Муну менен инновациялык борборго айлануусу толук мүмкүн.
Адилет Керимбек уулу
koom@super.kg
"Супер-Инфо" гезитинин материалдары жеке колдонууда гана уруксат.
Жалпыга таратуу "Супер-Инфо" гезитинин редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.
Комментарийлер (20)
Рахмат, дайыма мезгилден артта калбайсынар Супер инфо!
Кыргыз туугандарым, бул кандай кылып акча тапса болот экен, бул валюта менен кантип бизнес кылса болот мага түшүндүрүп бергилечи,. ???
Азыр бир биткоин 17000$ге чыкты,акысыз крандар болот ошо жерлерден топтосонуз болот,реклама коргонунуз учун толоп беришет кыскасы ар бир кнопка акча болуп калган кундорго жеттик ))
Marksty_okubagan_komunist
1) Биткоинден акча табуу үчүн бираз кеч болуп калды. себеби,эң башта 1 даанасын 6 центтен алгандар эң жогорку пайданы көрдү. азыр 1 даанасы 16 миң доллардын айланасында жана жакшы пайда калуусу үчүн миллиондогон долларды тобокелге салууга туура келет.
2) Алткоин деген крипто акчалар бар. Булар баардыгы биткоинден кийинки чыккандар.
Биржада биткоин улам түшүп,улам көтөрүлүүдө жана эң негизги акчаны адамдар ушул баанын ойношунан табышууда
Marksty_okubagan_komunist
Биткоиндин баасы көтөрүлгөндө алткоиндердин баасы төмөндөйт.
Алткоиндердин баасы көтөрүлгөндө биткоин төмөндөйт.
Акча - 1 биткоин алып качан 100 миң доллар болгондо сатам деп күтүп жатышта эмес.
Акча - утурумдук баанын ойношунан пайдаланып алып-сатууда.
3) бул сайтка кирсеңер,бекер биткоин берет дегенге ишенбегиле.
1 сом = 100 тыйын болсо,
1 биткоин = 100 000 000 сатоши,ошондо 1000 сатоши 10 сом болот. көп болсо күнүнө 20-30 сом табасыңар,
Marksty_okubagan_komunist
***Маанилүү***
эхх 1000 биткоиним болгондо азыр миллионер элем деп,жок кыялдар менен ооруп жүргөндөр,коркпогула,эгер 1000 биткоиниңер болгондо эчак эле 100 доллар кезинде сатып жиберген болот элеңер. Себеби,ушунчалык деңгээлде баасынын өсүшүн эч ким божомолдой алган эмес.
Бекер биткоин дегендерге ишенбегиле. Биткоин алтындан кымбат болуп турганда,эч ким бекерге бербейт,жогоруда айткандай ал сайттар майййда тыйындарды берет. Ал тыйындан бир биткоин чогулткуча 30 жыл өтөт
Апеееей сомду зорго эсептеп,доллар,евролор менен эми-эми таанышыватам го мен. Бул Биткоин,алткоин,сатоши деген укмуштар башты айлантат го. Криптовалюталарды мамлекет же бир да банк козомолдобогону кызык экен. Финансылык махниация жасагандарга оной экен да анда, отмывать эткени. Заман ушунчалык онугуп баратат,машина времени качан чыгат экен эми.
Asyl10,Машина времени чыкса ойлонбостон СССР заманга кетемин,тируу апамдын жанына.
Эх 2012-2013 жылдары бир аз биткоин таптык эле (сатоши- болукчосун). Копьютердик клубдарга кайрылып, тызылдап кала бердик. Себеби кучтуу видео карта керек эле.Биз процессор менен таптык жана процессорубуз куйуп жабышып калганча аракет кылдык.
Эч ким анча маани берген эмес эле, тапкан электрондук акчаларды майда -чуйдолорго короттук.
Айта кетчу нерсе Кыргызстандан эле соода кылдык, расмий сом болгону менен интернет трафикте биткоин менен соода кыласын да анан мамлекет кантип сомго кана уруксат бере алсын.Ал учун бут интернет трафикти козомолдош керек го.
Шумдук....видео каратсыз бул сайтка кирсен о
Процессор алсыз бекен.
Криптос дегег соз элнктрондук дегенди тушундурбойт,жашыруун дегенди тушундурот
Макаланы окуп чыктым , комментарийлерди да окудум .Эчнерсе тушунгон жокмун кыскасы ,же тушунгум келген жокпу билбейм ....
Урматтуу Кыргыз калкым!!! Бул болбогон нерсе, колго урунбаган, козго корунбогон биткоин кантип сиздерге акча болуп берет. Мисалы биздин СОМубуз алтын менен байланган, а биткоин эмне менен байланган, эч нерсе менен байланбаган. Анан кантип ишенесинер...
