ЖУКА ЧУРАЙДЫН ТУБАСА ГРЫЖАСЫ –ЖАШ БАЛДАРДА ЭҢ КӨП КЕЗИККЕН ДАРТ

Бишкектеги медициналык Тез жардам клиникалык балдар ооруканасынын кыска мөөнөткө кароо бөлүмүнүн жетекчиси, балдар хирургу Жеңиш Миңбаев жаш балдарда эң көп кездешчү жука чурайдын грыжасы тууралуу маалымат берет.

АЙМАКТАРДА БАЛДАР ХИРУРГДАРЫ ЖОК БОЛГОНДУКТАН БАЛДАР ОПЕРАЦИЯГА КЕЧ КЕЛҮҮДӨ
Кыргызстанда балдарга тиешелүү оорулар боюнча жасалган бардык операциялардын 60-70 пайызы жука чурайдын грыжасына (паховая грыжа, кыргыз элинде чурку деп да аталат) туура келет. Биздин бөлүмдө эле 1 айда 40тай балага аталган дарт боюнча операция жасалат. Башкача айтканда, бул оору өлкөбүздө балдар арасында эң көп кездешет. Бирок дартты өз учурунда тактап, диагноз коюуга өлкөбүздүн аймактарында балдар хирургдары жетишпейт. Андыктан тубаса грыжасы бар кичине эркек балдар жана кыздарды 6 айынан тартып операция жасоо керек болсо, алар 2-3 жаштарында келип жатат. Бул убакта оору өнүгүп калган болот.

ДАРТ ЭРКЕК БАЛДАРДА КАНДАЙЧА ЖАРАЛАТ?
Бала эненин ичинде экенинде бөйрөктөрүнүн алдында 2 жумуртка (эркектин урук бези) пайда болот. Жука чурайда болсо чурай шакекчеси жана андан чыккан ичи көңдөй бутакча (вагинальный отросток, өсүндү) жана жумурткалар өтүүчү 2 канал жайгашкан. Ичтеги бала чоңойгон сайын жумурткалары каналдар аркылуу акырындап урук калтасын (мошонка) көздөй ылдыйлоого өтөт. Акырында калтага түшүп баратканда бутакчаны ала түшөт. Анан бала төрөлгөндө бутакча ичти көздөй тартылат, орду бүтөт (жабылат), жумурткалар болсо урук калтасынан орун алып калат. Эгер ошол бутакча бүтпөй (жабылбай) калса, акырындап чоңоюп кеңейет да ошол жерде грыжа калтасы жаралат. Ага ички органдардагы ичеги, ич май түшүп калат.
Грыжа оң же сол тарапта же 2 тарапта тең болушу мүмкүн. Грыжаны жука чурайдын тери алдында томпоюп чыгып турганынан байкоого болот. Бала түз жатканда ич май, ичеги калтадан чыгып, ордуна кирип кетет. Баланын курсак булчуңдарына күч келгенде, айталы, катуу ыйлаганда, катуу чуркаганда, ичи катып катуу ыйынганда ич май, ичеги кайра грыжа калтасына түшүп калат. Ушинтип ички органдар бирде түшүп, бирде чыгып жүрө берет. Коркунучтуу кырдаал эгер ошол ичеги, ич майлар ордуна кире албай кыпчылып калса жаралат. Кыпчылган органдарда кан жана зат алмашуу бузулуп, ошол жердеги ткандары өлүп баштайт.

ООРУ КЫЗДАРДА КАНДАЙЧА ЖАРАЛАТ?
Аталган дарт кыздарда чанда кездешет. Кыздар эненин курсагында экенинде алардын жатыны жана эн бездери (яичники) белгиленген ордуларынан өйдө жайгашкан болот. Убакыттын өтүшү менен өз ордуларына келүү үчүн алар ылдыйлап башташат. Натыйжада курсактын ылдый жагындагы органдар жылышат. Ошол кезде айрым кыздардын жука чурай бөлүгүндө бүктөм жаралып калат. Бүктөм болсо патологиялык чөнтөкчөнү (грыжа калтасын) жаратат. Ал жерге эн жумурткалары же жатын түтүкчөлөрү түшүп калат. Убакыттын өтүшү менен аталган органдарда кан жана зат алмашуу бузулуп, ткандар өлө башташы мүмкүн.Мындай учур көбүнчө кыздарда 1,5-2 жашында байкалат.

ООРУ БЕЛГИЛЕРИ, ДИАГНОЗ
Оору белгилери кыздарда да, балдарда да бирдей. Тынчсызданып ыйлашат, чырлайт. Грыжа пайда болгон жер ооруйт. Оорутуу башталгандан 1-2 сааттан соң куса башташат. Мындай кезде дароо хирургга көрсөтүү керек. Хирург текшерип көрүп, УЗИге тарттырат. Дарылоо операция аркылуу жүргүзүлөт. Эркек балдарда грыжа калтачасы алынып салынып, грыжа чыккан шакекче жамалат.
Эгер кыздарды операцияга кеч алып келип, дарт өтүшүп калган болсо органдардын карайып кеткен бөлүктөрү кесилет. Бул кийин балалуу болууга, албетте, кедергисин тийгизет. Операция жалпы наркоз менен жасалып, 30-40 мүнөткө созулат. Кичине балдар, кыздар 3 күндө эле тыңып, басып калат. Чоңураак балдарга операциядан чыккандан кийин 6 айга чейин оор нерсе көтөрүүгө, чуркоого болбойт. Эгер бала же кыз ооруганда да хирургга көрсөтпөй жүрө берсе кыпчылган органдар чирип кетип, каза болуп калуусу мүмкүн.
Ошондуктан баланы да, кызды да төрөлгөндөн кийин балдар хирургуна көрсөтүү зарыл. Кээ бирлер операция жасатпай эле бандаж тагынса болот дешет. Бандаж оорудан айыгууга салым кошпойт. Айыктыруу жолу бир гана операция.

Канымжан Усупбекова
densooluk@super.kg