ПАНКРЕАТИТ ООРУСУ ИЧКИЛИКТЕН, ДАРЫДАН, ӨТТӨГҮ ТАШТАН УЛАМ ЖАРАЛАТ

Панкреатит оорусу өтүшүп кетсе уйку бези толук алынып салынат да, адам кант диабетине чалдыгат. Ал эми өнөкөт түрү убак-убагы менен кармап, азапка салат. Андыктан уйку безин сактоо керек. Мурун аталган оору менен орто жана улуу муундагылар ооруса, учурда жаштар арасында да көп кездешүүдө. Ушуга байланыштуу панкреатит оорусу тууралуу врач-гастроэнтеролог Болот Турусбековдон маалымат алдык.

УЙКУ БЕЗИ ГОРМОН ЖАНА ФЕРМЕНТТЕРДИ БӨЛҮП ЧЫГАРАТ

Панкреатит – уйку безинин сезгенүүсү. Аталган орган ашказандын артында орун алып, узундугу 15 сантиметрге чейин жетет.

Уйку бези тамак-ашты аш кылууда керектелүүчү ферменттерди, атап айтсак, амилаза жана липазаны иштеп чыгарып, 12 эли ичегиге куюп турат. Амилаза көмүртекти, ал эми липаза майларды бөлүп, ажыратууга катышат. Ферменттер 12 эли ичегиге барганда гана активдешип, тамак-ашты аш кылууга катыша баштайт. Аталган без сезгенгенде бездин клеткалары, аны менен кошо бездин иштөөсү бузулуп, ферменттер 12 эли ичегиге жетпей эле канга кошулуп, активдешип кетет.

Андыктан уйку бези ооруганда кандагы амилазанын деңгээли текшерилет.

Уйку бези инсулин гормонун да бөлүп чыгарат. Аталган гормон кандагы канттын деңгээлин төмөндөтүп турчу касиетке ээ. Курч кармаган жана өнөкөт панкреатит болуп 2 түргө бөлүнөт. Курч кармаган дартты дарылабаса өнөкөт түрүнө өтөт.

ЭМНЕДЕН УЛАМ ЖАРАЛАТ?

• Панкреатит менен ооругандардын 70 пайыздайынын оорусу алкоголдук ичимдиктен уулануудан жана өттүн таш оорусунан жаралат. Өттөгү таш өт суюктугу агуучу түтүк менен барып уйку безинин ферменттери агуучу түтүктү толук же жарым-жартылай бүтөп калат. Мындай болгондо өт суюктугу жана ферменттер уйку безинин ткандарын сезгендирет. Бул оору өт оорусуна байланыштуу (билиарный) панкреатит деп аталат.
• Кээ бир дары-дармектердин түрлөрү пайда кылат. Мисалы, гормоналдык, заара кубалоочу дарылар жана антибиотиктер.
• Ашказан жана 12 эли ичегиден операция болуу. Анткени уйку безинин башы шишип, панкреатит ферменти жакшы акпай, ошол жерден активдешип, уйку безинин өзүн эритип жок кыла баштайт.
• Ичтен жаракат алуу.
• Айрым оорулардын (тепме, аскаридоз, гепатит, ашказан жана 12 эли ичегинин жарасы) инфекциялары. Инфекция кан менен барып уйку безин сезгендирет.
• Уйку безинин түтүгүнүн тубаса аномалиясы (ичкелиги, шишик, барсылдак).
• Дамамат майлуу, куурулган, ышталган, консерваланган тамак-ашты көп жегендик.
  
  ПАНКРЕАТИТТИН БЕЛГИЛЕРИ
• Сол кабыргалардын алды катуу оорутуп, оорутуу далыга чейин берилет;
• Көңүл айлануу, кусуу, ич өтүү;
• Тамак ичкенде оорутуу күчөйт;
• Дене табы көтөрүлөт;
• Ичтин көбүшү;
• Заңдын майлуу тартышы. Тамак-аш толук сиңбеген бойдон чыгат.
  
  ДИАГНОЗ

Курч кармаган жана өнөкөт панкреатитти аныктоодо төмөнкү ыкмалар колдонулат: УЗИ, компьютердик томография, магниттик-резонанстык томография, кандын жана зааранын анализи. Адатта текшерүүдө уйку безинин түтүгүнүн ичкериши, бездин калыңдашы (кальцинаттар жаралат), өлгөн ткандардын ордуна ичине суюктук толгон барсылдактын пайда болушу жана башкалар аныкталат.

ДАРЫЛОО

Курч кармаган түрүнүн келип чыгышына жараша дарылоо жүргүзүлөт. Эгер керек делинсе операция жасалат. Уйку бези, жогоруда айткандай, инсулин гормону менен ферменттерди бөлүп чыгарат. Эгер ал толук алынып салынса, адам кант диабетине чалдыгып, өмүр бою инсулин менен ферменттерди алмаштыруучу дарыларды ичип калат. Андыктан хирургдар анын жок дегенде 15-20 пайызын сактоого аракет кылышат. Уйку бези 1 жылдын ичинде өсүп, калыбына келип калат. Эгер толук чирип калса, айла жок алууга туура келет.

Өнөкөт түрүн дарылоодо диета, дары-дармек, айрым учурда фермент да сунушталат. Фермент ич дамамат көөп турса, ич өтүү күтүлгөн учурда берилет. Эгер дарт өт баштыкчасынын таш оорусунан жаралган болсо, анда өт баштыкчасы операция жолу менен алынышы керек.

УЙКУ БЕЗИН КАЛЫПКА КЕЛТИРҮҮ ҮЧҮН ТУУРА ТАМАКТАНУУ

• Тамакты аз-аздан 5-6 маал жеш;
• Бууга, сууга бышырылган тамак-ашты көбүрөөк колдонуу;
• Татымалдар менен тузду азайтуу;
• Таттууларды азайтуу;
• Газдалган суусундук, кофе ичпөө;
• Спирт ичимдиктерин ичпөө, тамекиден баш тартуу.
  
  ООРУНУН АЛДЫН АЛУУ
• Майлуу, куурулган, ышталган, тез даярдалуучу азыктарды аз жеш керек;
• Ички органдар ооруганда убагында дарылануу кажет;
• Тамеки, ичкиликтен алыс болуу зарыл.
  
  

Канымжан Усупбекова