БИЗНЕС КООМЧУЛУГУ КЫРГЫЗСТАНДЫН ЭКОНОМИКАЛЫК СУБЪЕКТИЛЕРИНЕ БОЛГОН КЫСЫМДАН ЧОЧУЛАЙТ

Бизнес коомчулугу Кыргызстанда жүрүп жаткан чарбалык субъектилерге жүргүзүлгөн текшерүүлөргө кабатыр. “Кумтөр” алтын кенин иштетүүнүн натыйжалуулугун изилдөө боюнча мамлекеттик комиссиянын иши башталгандыгы өзгөчө тынчсызданууну жаратат, аны иштеп чыгуучу Эл аралык ишкерлер кеңешине өз укуктарын коргоо жана өлкөнүн мыйзамдарынын сакталышын камсыз кылуу үчүн кайрылган.

Мамлекеттик комиссиянын "Кумтөр Голд Компани" компаниясынын жетекчилигине жолдогон катынан көрүнүп тургандай, компаниянын бардык документтерин текшерүү пландаштырылууда. Мамлекеттик комиссиянын башчысы, Жогорку Кеңештин депутаты Акылбек Жапаров 3-марттан тартып комиссиянын иши аяктаганга чейин эртең мененки саат 9:00дөн кечки 22:00гө чейин бардык комиссия мүчөлөрүнө бардык каржылык-экономикалык, укуктук талаптарга толук жана тоскоолдуксуз кирүүнү камсыз кылууну өтүнөт. Техникалык, экологиялык, административдик жана башка документтер, ошондой эле алар убактылуу кеңселерин жана жумуштары үчүн оргтехникасын да көрсөтүшү керек.

Ошол эле учурда 20дан ашык адамдан турган комиссия мүчөлөрүнүн, эксперттердин жана адистердин тизмеси көрсөтүлгөн. Тизме дагы толукталышы мүмкүн.

“Биздин билишибизче, укук коргоо органдары тарабынан жүргүзүлгөн ишкердик субъектилерин текшерүүгө өкмөт тараптан мораторий киргизилгенине карабастан, учурда “Кумтөр Голд Компани” боюнча фискалдык жана укук коргоо органдарынын текшерүүлөрү жүрүп жатат, ошондой эле 1993-жылдан берки документтердин баары суралып жатат”, - деди Эл аралык ишкерлер кеңешинин директору Аскар Сыдыков.

Экономикалык бир субъектиге карата текшерүүлөрдүн мындай көп болушу субъектинин андан ары үзгүлтүксүз иштеши жана өндүрүштүк милдеттердин аткарылышы үчүн тобокелдиктерди жаратат. Бул акыр аягында компанияга жана анын кызматкерлерине гана эмес, бүтүндөй өлкөгө терс таасирин тийгизиши мүмкүн.

Мындан тышкары, мындай депутаттык жана башка мамлекеттик комиссиялардын иши учурунда компаниянын бардык документтерине жеткиликтүүлүктү камсыз кылып, керектүү маалыматтарды сурап алуу ыкмасы колдонулат. Компаниялардын мындан аркы ишмердүүлүгү үчүн зарыл болгон документтердин сакталышында коркунучтар бар. Ушундай кырдаалга туш болгон башка компаниялар сыяктуу эле “Кумтөр” дагы керектүү маалыматты көрсөтүп, тиешелүү суроо-талап боюнча маалыматты берүүгө каршы эмес.

"Кумтөр Голд Компани" компаниясын текшерүү боюнча комиссиянын түзүлгөндүгү жөнүндө маалымат жарыялангандан кийин, Centerra Gold Inc`теги Кыргызстандын акцияларынын наркы 150 миллион доллардан ашыкка төмөндөгөн (эксперттердин айтымында, 23-февралдан 4-мартка чейинки мезгил ичинде). Буга себеп факторлордун бири – көрсөтүлгөн мөөнөттө алтындын дүйнөлүк баасынын төмөндөшү. Ошондой эле мамлекеттик комиссиянын түзүлгөндүгү жөнүндө билдирүү да Кыргызстандын активдеринин наркынын төмөндөшүнө түрткү болду. 2012-жылы ушул сыяктуу текшерүүлөрдүн натыйжасында акциялардын наркы дээрлик үч эсеге арзандаган.

“Учурдагы кырдаал көрсөткөндөй, өлкөдөгү ири салык төлөөчү дагы мамлекеттик органдардын талаптары менен текшерүүлөрүнөн өзүн коопсуз сезе албайт. Бизге ушул сыяктуу кайрылууларды жана мамлекеттик органдардын ишин текшерүү боюнча ар кайсы тармактын ишкерлеринен арыздар түшүп жаткандыгы кырдаалды курчутуп жатат”,- деди ЭИКтин башчысы Сыдыков.

Жакында “Вертекс Голд Компани” ишканасын текшерүү боюнча депутаттык комиссия түзүлүп, башка ишкердик субъектилерин укук коргоо жана башка мамлекеттик органдар текшерип жатышат.

Артыкча мөөнөт мезгилинде (парламенттин учурдагы сессиясынын аягы) мамлекеттин жашоосу үчүн маанилүү болгон техникалык гана функцияларды аткарган Жогорку Кеңештин алтынчы чакырылышынын статусун белгилей кетүү керек. Эксперттердин айтымында, Жогорку Кеңеш эми мындай комиссияларды түзүүгө ыйгарым укуктуу эмес (чакырылыштын мөөнөтүнүн аякташына 4 ай калганда). "Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Регламенти жөнүндө" Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 33-беренеси:

“Мыйзамдардын сакталышын текшерүү үчүн Аткаруу бийлигинин тиешелүү көзөмөл органдары бар. Жогорку Кеңеш Аткаруу бийлигине мыйзам тарабынан көзөмөл жүргүзөт. Эгерде парламент мыйзамдарды сактоого күмөн санаса, анда өкмөткө жана анын адистештирилген органдарына ар кандай органдардын жана комиссиялардын бир эле мезгилде жүргүзгөн текшерүүлөрүн кайталабастан, белгиленген тартипте текшерүүлөрдү жүргүзүүнү тапшырышы мүмкүн”.

"Учурда өлкөдө терең экономикалык кризистин шартында жүргүзүлүп жаткан ишкерликтин инспекциялары бизди абдан тынчсыздандырат жана экономикалык кырдаалды тез арада стабилдештирүү боюнча чараларды көрүү зарылдыгын баса белгилейбиз".

Президенттин 2021-жылдын 29-январындагы “Инвестицияларды коргоо жөнүндө” жарлыгында каралган, инвестицияларды коргоо, бизнести колдоо жана экономикалык реформаларды жүргүзүү боюнча мамлекеттин жарыяланган саясатына каршы келген иш-аракеттерге таң калып жатабыз.

Бүгүнкү шартта компаниялар негизги ишин таштап, мамлекеттик органдардын суроолоруна жана текшерүүлөрүнө гана жооп бериши керек деген ой жаралат. Мындай кырдаалда өнүгүү жөнүндө сөз кылуунун кажети жок.

Эл аралык ишкерлер кеңеши “Кумтөр Голд Компанинин” жана башка компаниялардын кайрылуусуна жооп кайтарууну өзүнүн милдети деп эсептейт. Анткени бүгүн ал бир компанияга, эртең башка компанияга тиешелүү. Ал эми анын эртеси ал каалаган адамга тийиштүү болуп калышы мүмкүн.