АЙТЫЛЫП БҮТПӨЙТ МАХАБАТ

Атактуулардын арзуусу

Аалам чапчыган падышаны тизе бүктүрүп, карапайым адамды ааламдын кожоюну сездирген бул улуу күчкө таң кала тамшанып, табышмагын жандыра албай кыйналып, сырларын ачып бүтө албай келебиз. Кеп бизди, сизди, ааламды таң калтырган атактуулардын махабат баяндары тууралуу...

СҮЙҮҮДӨ МЕЗГИЛ БОЛБОЙТ
“Сүйүүнүн мезгили болбойт” дешет. Эл оозунан түшпөй ырдалып келе жаткан “Мунарым” аттуу ырды улуу акын Аалы Токомбаев пайгамбар жашынан ашкан кезинде жазган экен. Аалыкенин жубайы Зейнеп казак кызы болот. Эки жаш Ташкентте окуп жүргөндө үйлөнүшүп,
4 балалуу болушат. Токомбаевдин кызы Тамара атасы жөнүндө жазылган китептерде минтип эскерет: “Ооба, “Мунарым” – атамдын апама арнап жазган ыры. Жаш кезинде апам мунарадай түптүз, татынакай кыз болуптур. Ыр апамдын көзү өткөндөн кийин жазылган. Ар бир аял эле жазуучуга жар боло албайт. Апама “өзүңдү эмнеге карабайсың?” десем, “мен бир казактын жөнөкөй кызымын, ал эми атаң кыргыз элинин чыгаан уулу” деп калар эле”.
Акындын сүйүүсүн аныктаган төмөнкү саптар чейрек кылым эл оозунан түшпөй келет.
“Сүт эмген бала жыттанган,
Илебиңди сагындым.
Мойнумду сылап артылган,
Билегиңди сагындым.
Талаада калган өңдөнөм.
Таалайым Мунар, кайдасың?..”

16 ЖЫЛДЫК СҮЙҮҮ КАТЫ

16 жыл бою калем менен баракта сүйүү жашаганына ишенесизби? Француз жазуучусу, акын Оноре де Бальзакка сүйүү каттары жаап турганы мыйзам ченемдүү көрүнүш болчу. Ошончо каттын ичинен акындын жүрөгүн козгогон каттын ээси Эвелина Ганская эле. “Бай, сулуу, жаш аял. Картаң жана каардуу күйөөсү бар”. Сураштырган адамдар Бальзакка ушундай жооп беришти. Экөөнүн тагдыр жолу бирикпеши бештен белгилүү эле. Андыктан алардын сүйүүсү кат менен гана чектелген. 16 жыл бою сүйүү катын жазышкан алар 1833-жылы көрүшүшкөн. “Жолугушуу кыска, бирок бир өмүр күтүү, жолугушуу бактысына татыктуу болду”,- деп жазат Бальзак.
Эвелина 40 жашка чыкканда күйөөсү каза болот. Мына күткөн эркиндик! Бирок Бальзак Эвелинадан “мени коё бериңиз” деген кыска кат алат. Анткени күйөөсүнүн туугандары Эвелина башка адамга турмушка чыкса, балдарын тартып алышарын, балдары да даражадан айрылышарын эскертишкен.
Ортодон 8 жыл өткөндө махабат кайырчысына айланган Бальзак сүйүктүүсүнө жол тартат. Эвелина бул учурда 48 жашта эле. Анын алдында карыган, көзүнүн нуру өчкөн, оорукчан акын турган. Эвелина Бальзактын бутуна жыгылып, акындын жашоосун тозокко айланткан махабаты үчүн кечирим сурайт. Ал байлыктан да, даражадан да, балдарынан да баш тартып, акындын аялы болгонго макул болот. Никесин кыйдырган соң Бальзактын көзү көрбөй, баса албай калат. 5 айдан кийин улуу акын көз жумат. “Мен бул никенин аягы болбосун сезгеним менен, бир ооз сөз менен ал адамды бактылуу кыларымды туйдум. Бул махабат толгон жүрөккө таазимим, улуу инсанга болгон сүйүүм болчу”,- деп жазган Эвелина Ганская. Жок, эми ал Эвелина де Бальзак болчу.

СҮЙҮҮГӨ ТУРГУЗУЛГАН ТАЖ-МАХАЛ

Аделге
– Туура, мен сенин эркиң­демин. Бактылуу кылуу да, бактысыз кылуу да сенин колуңда, Адель. Туруп эшикти ачып дем алган абам сен болуп сезилдиң. Чачымды жагымдуу сылап, көңүлүмдү көтөргөн желди сен деп билдим. Тереземдин алдында гүлдөп турган роза гүлү бажырая мени караса, сенин каректериң мага жылмайгансып турду. Мындан ары дүйнөдөн эмнени сезсем, эмнени уксам, эмнени жазсам, ошонун баарын сен деп билем.

Виктор Гюго, жазуучу

Жозефинага
– Согуш бул жылы мени катуу өзгөрттү. Менин аскерим кайрадан силкинип, кезектеги чабуулга камданууда. Ушундай баш аламан абалда да сен бир мүнөткө да эсимден чыккан жоксуң. Таң калганым, эч ким бере албаган бакытты да, адам чыдай алгыс кыйноону да сен бердиң, Жозефина! Оо, менин Жозефинам! Сенин таш боордугуң мендеги сүйүүнү эки эселеп жалындатканын билген болсоң!..

Наполеон Бонапарт, император

Анна Кернге
– Мен китеп жазуу үчүн, акындык үчүн, же кимдир бирөөнүн күйөөсү болуу үчүн жарык дүйнөгө келген жокмун. Мен жалгыз гана сени сүйүү үчүн дүйнөгө жаралгам. Кымбаттуу Анна! Менин жашоомдогу улуу миссиям сени сүйүүдө экен. Менин бул дүйнөдөн алып кетерим – сенин жылмайган элесиң жана сен белек кылган күндөр... Мени даңктуу адам дешет. А мени даңктуу кылган сен экениңди эч ким биле бербейт.

Александр Пушкин, акын

Сергей Есенинге
– Cага жолуга албай, труппа менен кайра кеткенге аргасызмын. Сагынычтын көзгө көрүнбөгөн миң сан жебеси денемди тешип өтүп, жүрөгүмдү сыздатат. Есенин, сен менин кадырымды билген күнү менин махабатымдын жеңиши деп майрамдайбыз.

Айседора Дункан, бийчи

Нуржамал Жийдебаева
lira@super.kg