АЯЛДЫ ЭМНЕ БАКТЫЛУУ КЫЛАТ? ФЕМИНИЗМБИ ЖЕ ЭРКЕКТИ ӨЙДӨ КОЙГОН ДИНИЙ МЫЙЗАМДАРБЫ?
Интернет айдыңында «Мол булак» банкынын (чакан кредиттик компания) кожоюну, белгилүү ишкер Бабур Төлбаевдин маалымат каражаттарынын бирине берген маегинде феминизм, аялдардын коомдогу орду тууралуу айткан ойлору коомчулукта талкуу жаратты. Анын пикирине каршы блогерлер Данияр Айтман, Алия Суран өңдүүлөр өз пикирлерин жазып чыгып, кыргыздагы аялдардын орду, ролу тууралуу тема чоң талкууга түштү...
Бабур Төлбаев: «ФЕМИНИЗМ – ХРЕНЬ»
– Аялдын лидер болуусу болбогон келжиректик. Феминизм – бул терроризм. Бардык жерде баланс сакталуусу кажет. Эгерде кимдир бирөө бул теманы жактап узартып баштаса, демек, ал террорист, ал радикал. Болгону аялдын формасында. Аял 20 жаштан баштап билим алып бир кесиптин ээси болуусу керек. Жогорку билим алам дегендин өзү деле болбогон нерсе. Кыздар үчүн эң мыкты MBA (ред.: master of business administration – менеджменттеги магистрлик тепкич, жалпак тилде "мыкты келечек" деген маанини камтыйт) – бул күйөөгө тийүү, бала төрөө, күйөөсүн карап, үй тиричиликти мыкты кылуу. Аялдарды сыйлоо керек, багуу керек, сүйүү керек, жакшы мамиле кылуу керек. Мисалы, менин аялым бир суткада 3-4 саат эле уктайт. Түндө идиш жууп, кир жууйт. Эртең менен турсам үйдө кечинде эч кандай баш аламандык болбогондой баары орду-орду менен турат. Бул жаатта ал азамат! Ортодо бала ойгонот, аны карайт. Мен ага өтө ыраазымын, сүйөм жана баалайм. Ал мага эч бир убакта «байпагыңыз чечкен жериңизде калыптыр, алыңыз» деп айтпайт жана андай болбошу керек!
Данияр Айтман: «СИЗ КЫРГЫЗДЫН ТРАМПЫ БОЛГУҢУЗ КЕЛИП ЖАТАБЫ?»
– «Аялдын лидерлиги болбогон нерсе!» Кыргызстандагы белгилүү бизнесмен Бабур Төлбаев ушинтип ойлойт. Буга чейин мен сизди ийгиликтүү менеджер жана меценат, кызыктуу адам деп ойлочумун. Азыр болсо жөн гана келжирек деп ойлойм. Мына Бабур Төлбаевдин жаштарга таңуулаган идеясы:
1) Аялдын лидерлиги – болбогон бир келжиректик.
2) Мыкты келечек кыздар үчүн – күйөөгө тийүү.
3) Эң негизги аял алек боло турган нерсе – бул балдарды кароо, үй тиричилигин тың кылуу, күйөөсүнө жакшы кароо.
4) Эң чоң бийиктик аялдар үчүн – көп бала төрөө.
5) 70% аялдар экинчи аял болууга макул.
6) Аялым суткасына 3-4 саат гана уктайт. «Байпагыңды эмне таштайсың?» деп сөз айтпайт.
Кечириңиз, Төлбаев мырза, террорист бул сиз. Сиздей эркектердин түшүнүгүнөн улам Кыргызстанда аялды адам ордуна көрбөй айбанга теңеген эркектердин мууну чоңоюп келе жатат. Сиздей эркектерден улам биздин кыздар өз күчтөрүнө ишенбей жатышат. Бүт дүйнөгө мындай сандырактыкты айтканга ким тилиңизден тартты? Кыргыздын Трампы болгуңуз келип жатабы? Аялдардын коомдогу ролун төмөндөтүп көрсөтсөңүз эле кыйын жигиттей көрүнүп калам деп жатасызбы? Жаңылышасыз. Сиз тууралуу жакшы пикирдеги адамдардын алдында өзүңүздү уят кылдыңыз. Кеч боло электе сөзүңүздү кайра алыңыз. Кыргызстандагы жашаган аялдардан кечирим сураңыз!
Азыр Бабур Төлбаев түшүнө турган тилде сүйлөйүн. Бул сүрөттө Шерил Сандберг. Аял. Эки баласы бар. Күйөөсү өлүп калгандан кийин эки баласын өзү чоңойтту. Өзү Гарварддын бүтүрүүчүсү. АКШнын Финансы министрлигинде иштеген. Учурда сиз пост жазып чыгарып жаткан Фейсбуктун операциялык директору. Шерил Сандберг – феминист. Анын кирешеси –1,6 миллиард доллар. Ал чөнтөгүндөгү эле акчасына сиздикиндей 10 компанияны сатып алышы мүмкүн. Суранам, эми айтпагыла аялдын лидер болуусу болбогон нерсе деп.
Алия Суран: «ЭГЕРДЕ КҮЙӨӨГӨ ЧЫККЫҢ КЕЛБЕСЕ ЖАНА КӨП БАЛА ТӨРӨБӨСӨҢ, БУЛ ӨЛКӨДӨ СЕН ЭЧ КИМ ЭМЕССИҢ»
– Ар апта сайын белгилүү эркектер аялдарга карата ойлорун жазат, аялдар тим эле жарылып кете жаздайт. Ошондой эле ар дайым өз оюн айткан аялдарды «истеричка» деп атап, тезирээк турмушка чыгып өзүн алаксытууга кеңеш беришет. «Сен феминистсиң, стервасың, ошол үчүн сен турмушка чыкпай калгансың!» Ошону менен реалдуу аргументтердин баары туңгуюкка кептелет. Эгерде күйөөгө чыккың келбесе жана көп бала төрөбөсөң, бул өлкөдө сен эч ким эмессиң. Сен магистрлик даражаң менен, амбицияң, коомго ыңгайсыз позицияң менен кимге керексиң? Менин бир жакшы таанышым айтмакчы, бул турушумда мага эч бир кыргыз жигити үйлөнбөйт. Бул себептен өзүмдү атом бомбасын колумда кармап жүргөн коркунучтуу адам катары сезип келем. Бул социалдык тармактарга аялдар каалаганын кылуусу керек деген түшүнүктү жайылтканым үчүн гана. Мына дагы бир адам (Бабур Төлбаев) «феминизм – бул терроризм» деп айтып чыкты. Аялдар күйөөгө чыгып, бала төрөөдөн башка эч иш кылбаш керек имиш. Мындай ойдогу адамдарды четтен тапсаң болот, тууганың, кесиптешиң, досуң, ойношуң...
Аялдын орду ашканада, төрөтканада, бирок башка жерде эмес. Кайсы эркек аялынын ийгилиги үчүн шаар которуп, башка жерге көчүп барган? Же өзүнүн эгосун артка таштап, аялынын ийгиликтүү, сыйлуу, эл адамы болушуна кайсы эркек жардам берди? Мындайлар жок. Анткени акылдуу аялдарды кыргыздар албайт...
Көп эркектерди билем, мыкты ата, ийгиликтүү эркек, чет өлкөгө барышат, дүйнө таанымы кенен. Атүгүл ошондой эркектердин канында да кыргызбайлык ойнойт. Аялдарга көп учурда ийилгенге туура келет. Анткени бизге күйөө, балдардын атасы, бага турган адам, социалдык статус керек. Өзүбүздү муунтуп, кекиртегибизден басып кыялдарыбызды, амбицияларыбызды жутуп эркектин пландарын, анын кыялдарын биринчи жана көрүнүктүү орунга коёбуз. Мындай келишпеген келишимден ким утулат, талаш суроо. Канаттары кесилген аял ошондой эле канаты кесилген балдарды тарбиялайт. Ошондуктан бир гана Бабурга жабылганыңарды койгула, анткени андай эркектер толтура. Четтен табылат.
Бабур Төлбаев: «АЙТКАНДАРЫМДЫ ТУУРА ЭМЕС ТҮШҮНГӨНДӨР БОЛДУ»
– Мекендештерим, урматтуу досторум, өзгөчө жакшынакай айымдар, 58 мүнөттүк интервьюмдан көптөр оюмду түшүнбөй калышты, түшүнсө да башка нукка бургандар көбөйдү. Көп ажырашуулар, атасыз, энесиз чоңойгон балдарды, жарты үй-бүлөлөрдү анализдеп отуруп гендердик дисбаланс демографиялык катастрофага алып келет деген ойду айткым келген. Ушуга байланыштуу «терроризм» деген сөз чыгып кетти.
Бул өңүттөн алып караганымда мен радикалдык феминизмдин курмандыгы болбойлу деп айткым келген. Аял менен эркекти карама-каршы коюп, күч сынашканынан жакшы нерсе чыгышы күмөн. Мен гендердик тең укуктуулук тараптамын. Аялдар эркектердей эле билим алууга, өзүн-өзү өстүрүүгө укугу бар. Бирок менин көз карашым боюнча, үй-бүлө куруу – адам үчүн эң негизги байлык жана приоритет.
Аялдар үчүн эң мыктысы – күйөөгө тийип балалуу болуу. Бул сөздү мен 2006-жылы АКШда өтө жооптуу ишкер, дүйнөдөгү эң чоң корпорациянын президентинин жардамчысы болуп иштеген 58 жаштагы аялдан уккам. Айтымында, эң мыкты кызматкерлер – бул балалуу аялдар. «Анткени алар сабырдуулукка, үй тиричилигин жайгарууда башкаруучулукка үйрөнөт деген. Эң негизгиси, стресске туруктуу боло алышат» деген эле. Менин оюм – аял лидерликке умтулганда үй-бүлөсүнүн жана балдарынын кызыкчылыгын да көздөгөнү туура. Реалдуу жашоодо мени билгендер менин оюмдун, багытымдын кандай экенин билишет. Ал эми айрым посттордун авторлоруна түшүнүктүүлүк менен эч кимге зыян келтирбөө принцибин тутунушун каалайм.
(Авторлордун пикирлери кыскартылып, бирок мааниси өзгөртүүсүз берилди.)
Мындай ысык талкуулардан улам кыргыз коомчулугу эки жээкке бөлүнүп, бири-бири менен урушуп эле жатып калышты. Бабур Төлбаевдин «терроризмин» сындагандар өтө көп, ошол эле учурда «ырас айтат» дегендер да чыгууда.
Ар бир аял табиятынан күчтүү эркекке таянып, анын жардамын алгысы келет. Бирок ошол күчтүү эркектер жоктугунан, эркектер жоопкерчилик албай басып кетип жатканынан улам аял кааласа да, каалабаса да лидер болууга аракет кылууда. Турмушубузда батыштын феминисттик көз карашы да, исламдын «эркек баарын билет» деген жарга такоосу да суу кечпей калган учурлар көп. Кыргыз аялдарын жоопкерчиликтүү, тың, үй-бүлөсүнө карамдуу, күчтүү эркектин колдоосу жана жеке өзүн инсан катары өстүрүү бактылуу кыла алат. Ар бир кыргыз кызынын турмушунда мына ушундай тең салмактуулук болсо деген тилек менен талкууну жыйынтыктамакчыбыз.
Нуржамал Жийдебаева
koom@super.kg
"Супер-Инфо" гезитинин материалдары жеке колдонууда гана уруксат.
Жалпыга таратуу "Супер-Инфо" гезитинин редакциясынын жазуу түрүндөгү уруксаты менен гана болушу мүмкүн.
Комментарийлер (22)
Феминизм балакет деп соз кобойтпой, жалпак тил менен эле айтканда. Эркек оз ордун аял оз ордун билип жашаса болгону.
Макалада жазылгандай,ар бир аял табиятынап өзүнөн күчтүү эркекке таянып,анын жардамын алгысы келет.Бирок ошо кучтуу эркектердин жоктугунан аял кааласа,каалабаса да кучтуу,лидер болгонго мажбур.Ар бир кишинин озунун ою бар,Бабур Толбаевдин да,башканын да-ага макул же каршы болуу да ар кимдин укугу. Тээ тиги Данияр Айтман деген Толбаевден отуп,кыргыздын аялдарынын баасы жылкынын баасынан арзан,анан мен гейлерди колдочумун деген билдируулору менен белгилуу
Бабур мырза аялынызга боорум ооруду. Космонавт кесибин тандаса болчудай экен. Илимде жана шариятта адам (аял эркек) 8саат укташы керек. Уйкусу канбагандык коп оорулардын башаты, ошону эске алып коюнуз. Озу жеткиликтуу билим албаган аял балдарына кантип тарбия бермек, эмнени уйротмок.
aiza16,Аялын торт саат гана уктайсын деп аткан жоктур.Кээ бир иштерман адамдар аз уктап,коп иштейт.Бул кишинин коп ийлигинин артында аялы туратго деп ойлоп калдым.
Азыркы заманда аял киши ото акылдуу. Себеби азыркы учурдун кыргыз аялы эч кандай гарантия жана жардам кутпой/ишенбей (материнский капитал) бала торойт, баланы аярлап карайт Жана изденуу менен тарбиялайт, ийримдерге озу ташыйт, озун, балдарын, куйосун жана уйун тыкан Жана таза кармайт, тамак даярдайт Жана ошондой эле жумуш кылганга жетишип, фитнеске да убакыт табат. Бул нерселер адамдын жеке сапатына жараша болот. Копчулугубуз ушундайбыз. Балким Бабур мырза жумушунун коптугунон айланасын байка
Эркек оз ордун,милдетин билсе!!!Азыркы учурда аялдар жанын берип иштеп уй-булосун баккандар толтура
Тольбаевге кошулам. Аялдын бактысы уй-булосундо. Байлык, бийлик эч качан бакыт болуп бербешин баарыбыз билебиз. Уй-булону камсыздоо эркектин милдети. Бирок тилекке каршы аялдар коомдогу эн зор куч бойдон калууда.
Эгерде эркектер уй-булосун камсыздаса, аялдар балдарга билим беруу, тарбия беруу менен алектенсе, кылмыштуулук азайып келечекте татыктуу муун осуп чыкмак. Азыр балдарды финансы жактан камсыздашканы менен тарбиядан куру калды. Оспурумдор арасында кылмыштуулук, зордук-зомбулук, наркомания осуудо.
Жакында бир кайгылуу окуя болду. Атасы таштап кетип, апасы чет олкого иштоого мажбур болуп балдарын эжесине таштап кетет. Тайэжесинен каттуу токмок жеп наристе оор абалда.
Медайымдардын айтымында наристе мыкаачылык менен токмоктолгон. Бул жерде куноо тайэжесинде, атасында. Эгер атасы камсыздаса (же олкодо жумуш орундары болгондо) балдар энесинин кучагында болмок.
Мындай мисалдар ото коп болуп жатканын баарыныздар билесиздер.
Эркектер жоопкерчиликтүү болгондо бизде феминизм деген түшүнүк жоголмок.
Аялдардын копчулугу бала тороп,уйдо отур дегенге каршы окшойт.Туура айтыптыр.Бул кишинин созу эркектерге тиешелуу.Аялдарды суйсун,урматтасын,баксын.
Алтын баштуу аялдан бака баштуу эркек жакшы.
тилек,ошо сага окшогон бака баш эркектер кйбулосун камсыздай албай, аялдарды иштеп балачака, куйоосун багууга мажбур кылып жатышпайбы
тилек,туура айтасыз. ушул бча Чубак ажынынбаянын уксанар таамай айткан. гендердик тен укуктуулукту батыштан ойлоп табышкан, ушунун себебинен коп уй булолор бузулууда. бул факт. ар бир аял ислам мн жашап куйоого баш ийсе эле жакшы болмок. а бизде кандай? мен да иштейм, уйдо отурбайм деп иштейт, уйго жумушка балдарга болунот, анан ден-соолугу кетет. анан акчаны уномдоп баарына жеткирип, тын болот. бул албетте бардык эркекке жагат. анан бара бара конот ошого. анан ыйлактайбыз куйоом бакпайт иштебей
Аял назик,ал ар дайым эркектин колдоосуна муктаж. Ошол назиктикти назик бойдон, таза урунса эркектер.
Аял бала тороп,керээли кечке казандан башы чыкпай журсо эле болдубу? Анын да оз каалоолору бар,ошолорду канааттандыра алуусу керек эркектер. Шариятта да аял менен эркектин укугу бирдей. Куйоосун ыраазы кылуу менен бирге озу тандаган кесиптин ээси болуп,билим алганга укугу бар. Коомдо да оз орду болуусу керек. Албетте бул эркектердин устунон лидерлик кылуу дегенге жатпайт.
Эркек эркектей болуп уй булосун тын бакса, эмнеге аял киши лидер болом, иштейт элем деп умтулмак эле. Оз каалосу менен, кааласа иштеп, каалабаса иштебей балдарын тарбиялап,ийримдерге алып барып, озу да фитнес, салон, спаларга барып эле жыргап журмок да. Эркек эмес азыр эркек соройлордун заманы болду го. Эгер корсон тентип жургон зайыпты, ошол элден мырзага кой айыпты дейт. Балдарымды багам деп талаалап журушот да айымдарыбыз, болбосо уйундо баары жетиштуу болсо кимдин эле жургусу келсин талаалап
70 пайыз аялдар экинчи аял болууга макул дейби?
Аял жон эле торой турган машинка эмес. Окуш керек. Иштеш керек. Развитие керек. Эмесем балдарына кандай тарбия берет? И озун карап журуш керек. Кыялдарын ишке ашыруу керек. Мен азыр бала карап уйдомун бирок чакан бизнесим бар. Балдарыма коп убакыт болгум келет. Аларды билимдуу кылгым келет. Буйруса кружокторго озум апарып алып келип дегендей. Атабыз жумуштан бошобойт
Анан ар бир нерсени эле эркекке айта берсен чыдабай кетет ал деле. Аялдын да озунун бюджети болуш керек.
